Nederlandse Opstand. Heldhaftig verzet op gewelddadig oproer?

Abstract or Introduction

Als een Nederlander over de Nederlandse Opstand vertelt doet hij dat gewoon met trots. In het Nederlandse collectieve geheugen is de Tachtigjarige Oorlog, die met de Nederlandse Opstand begon, onverbrekelijk verbonden met de ontstaansgeschiedenis van het land. De bevolking voerde oorlog voor godsdienstvrijheid, onafhankelijkheid van het koninkrijk Spanje en legde op dit manier de basis voor de vrije verenigde Nederlanden. Het is dus geen wonder dat de opstandelingen van destijds vandaag als echte helden worden beschouwd. Maar is dat een gerechtvaardigd opvatting van de geschiedenis? Om deze vraag te kunnen beantwoorden zal hier eens het begin van de Tachtigjarige Oorlog worden onderzocht.

De oorzaken voor De Nederlandse Opstand zijn veelvoudig. Hoewel het moeilijk is om echte categorieën op te stellen en op dit manier de oorzaken van elkaar af te bakenen zullen hier enkele leidmotieven worden genoemd die samen tot een steeds groter wordend verweer in de lage landen voerden. Ten eerste wordt de politieke situatie in Europa beschreven. Het rijk van Filips II was enorm groot en nam gebieden in zowel in West-Europa als in het Oosten. Hoe sloeg hij erin om het reusachtige terrein te controleren en welke rol speelden de provincies der Lagen Landen hierbij? Ten tweede zullen economische factoren worden bekeken. De zestiende eeuw markeert de overgang van de middeleeuw tot de vroegmoderne tijd en is gekenmerkt door een snelle bevolkingsgroei in heel Europa. Wat waren de gevolgen van een steeds groter wordend aantal mensen en wat was het bijzonder effect in de welgestelde Lage Landen? Ten derde moeten religieuze omstandigheden worden gethematiseerd. Hoewel Luther en zijn protestantisme vooral in Centraal-Europa al enige ondersteuners had was Filips II strikt katholiek. Hoe gingen de Nederlanders, die hun godsdienst eigenlijk relatief vrij konden kiezen met deze katholieke aansprak op de macht om en hoe ontwikkelde zich de relatie in de Nederlandse provincies tussen protestantisme enerzijds en katholicisme anderzijds?

Nadat de situatie voordat de Opstand was uitgebroken is beschreven moet tenslotte worden beschouwd hoe de opstandelingen zich gedragen bij het begin van de Nederlandse Opstand. Hoe gingen de legendarische geuzen ter werk en hoe werden ze waargenomen door de rest van de bevolking? Hoe liep de beeldenstorm af die ertoe leidde dat Filips op militaire manier ingreep en daarom meestal als begin van de Tachtigjarige Oorlog wordt aangezien?