Maastricht Criteria and Turkey

GİRİŞ

Avrupa Birliği Ekonomik ve Parasal Birliğin gerçekleştirilmesi doğrultusunda, üye ülke ekonomileri arasındaki farklılıkların giderilebilmesi için, bazı makro büyüklükler açısından, “Maastricht Kriterleri” olarak adlandırılan yakınlaşma kriterleri tespit edilmiş ve bunlara uyulmaması durumunda uygulanacak yaptırımlar belirlenmiştir. 9-10 Aralık 1991 tarihinde kabul edilen Metin ilk olarak 12 ülkenin devlet başkanları tarafından imzalanarak 1 Ocak 1993’ten itibaren yürürlüğe girmiş, daha sonra da AB’ye üye olacak ülkeler için yerine getirilmesi gereken bir makroekonomik kurallar dizgesi olarak kabul edilmiştir.

Milli gelir artışı, istihdam ya da bölüşüm hedefleri gibi sosyal içerikli veya kamu kesiminin düzenleyici rolünün vurgulanması gibi uzun vadeli planlamalarda oldukça sık kullanılan makro politika hedeflerine herhangi bir atıf Maastricht Kriterlerinde mevcut değildir.

Benzer şekilde gelişmiş bir piyasa ekonomisinin varlığına işaret eden diğer kriterler de Maastricht Kriterlerine dahil edilmemiştir. Yani fiyatların serbest piyasa mekanizmaları içinde oluşması ve böylece bilgi taşıma yeteneğinin yüksek olması, toplam ekonomik faaliyet içinde kamu kesiminin payının düşürülmesi / düşük olması ve kamu kesiminin müdahalelerinin azaltılması gibi serbest piyasa mantığına uygun kısıtlamalar da Maastricht Kriterlerinde yer almaz.^[1]

Maastricht Kriterleri aslında sadece maliye politikası (kamu borç stokunun ve bütçe açığının sınırlandırılması) ve para politikasının (uzun vadeli faiz oranları, enflasyon ve devalüasyonun sınırlandırılması) üye ülkeler tarafından kullanımının belli ölçüde kısıtlanması demektir. Bu iki kısıtlamanın, yani para ve maliye politikası gibi iki temel iktisadi aracın kısıtlanmasının temel nedeni bütçe ve fiyat istikrarıdır.

Önce siyasi ölçütleri ( Kopenhag Kriterleri) yerine getiren ülkelerle müzakere sürecine başlayan, AB adaylık üzerinde müzakereleri yürütürken o sırada, ekonomik ölçütler ve Müktesebat ölçütlerini yerine getirip getirmediklerini ilerleme raporları ile takip etmektedir.

Maastricht Kriterleri beş adet ölçütten oluşur. Bunlar:

1) Enflasyon oranı
2) Kamu borcu
3) Bütçe açığı
4) Faiz oranları
5) Döviz kuru istikrarı ile ilgili bazı sınırlamalardan oluşur.

1.1) Enflasyon Oranı

Toplulukta en düşük enflasyona sahip (en iyi performans gösteren) üç ülkenin yıllık enflasyon oranları ortalaması ile ilgili üye ülke enflasyon oranı arasındaki fark 1,5 puanı geçmemelidir.

Enflasyon, ulusal tanımlardaki farklılıklar göz önünde bulundurularak, karşılaştırılabilir bazlı bir tüketici fiyat endeksi aracılığıyla ölçülür. Bu kapsamda, Eurostat, üye ülke istatistik kuruluşları ile işbirliği yaparak, bir Uyumlaştırılmış Tüketici Fiyat Endeksi (HICP-Harmonized Indices of Consumer Prices) oluşturmuş ve bu Endeks 1997 yılından itibaren kullanılmaya başlanmıştır.

HICP, üye ülkelerdeki TÜFE oranları için karşılaştırılabilir bir standart sağlamaktadır.

Referans Değer Hesaplama Örneği:

En düşük enflasyonlu üç ülke:0,2+1,4+1,5= 3,1

Enflasyon Ortalaması: 3,1÷3= 1,03

Referans Değer: 1,0+ 1,5 = 2,5

Referans değer 2,5 olarak hesaplanır.

Abbildung in dieser Leseprobe nicht enthalten

Short Description: Harmonized Indices of Consumer Prices (HICPs) are designed for international comparisons of consumer price inflation. HICPs are used for the assessment of the inflation convergence criterion as required under Article 121 of the Treaty of Amsterdam and by the ECB for assessing price stability for monetary policy purposes. The ECB defines price stability on the basis of the annual rate of change of the euro area HICP. HICPs are compiled on the basis of harmonized standards, binding for all Member States. Conceptually, the HICPs are Laspeyres-type price indices and are computed as annual chain-indices allowing for weights changing each year. The common classification for Harmonized Indices of Consumer Prices is the COICOP (Classification Of Individual COnsumption by Purpose). A version of this classification (COICOP/HICP) has been specially adapted for the HICPs. Sub-indices published by Eurostat are based on this classification. HICPs are produced and published using a common index reference period (2005=100). Growth rates are calculated from published index levels.

Indexes, as well as both growth rates with respect to the previous month (M/M-1) and with respect to the corresponding month of the previous year (M/M-12) are neither calendar nor seasonally adjusted.

Yukarıdaki tablo incelendiğinde birliğe üye olan ülkelerden Yunanistan ve İspanya’nın 2008 çoğu döneminde referans değerlerini aştığı görülmektedir. Birliğe üye diğer ülkelerde de aynı durum söz konusudur ( İzlanda, Romanya, Bulgaristan, Macaristan, Estonya, Çek Cumhuriyeti)

Türkiye’yi değerlendirdiğimiz zaman 2008 yılında referans değerlerinin üstünde kaldığı görülmektedir. Ancak global krizin etkilerini sayarsak bunun normal olabileceği ve imzalanacak yeni IMF desteğiyle enflasyon oranlarında azalış görülecek ve referans değerler sağlanacaktır.

Abbildung in dieser Leseprobe nicht enthalten

Source of Data: Eurostat

Last Update: 16.03.2009

Date of extraction: 29 Mar 2009 17:51:48 GMT

Hyperlink to the graph: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/graphToolClosed.do?tab=graph&init=1&plugin=1&language=en&pcode=teicp000&r=true&toolbox=legend

Disclaimer: This graph has been created automatically by Eurostat software according to external user specifications for which Eurostat is not responsible. Footnotes have not been included in the graph.

General Disclaimer of the EC: http://europa.eu/geninfo/legal_notices_en.htm

Şubat 2009 itibariyle yukarıdaki grafiğe göre AB-27 ortalaması yaklaşık olarak 108 civarında iken Türkiye bu ortalamanın üstünde kalarak 132 civarında görülüyor. Yine ortalamanın üzerinde kalan ve dikkat çeken diğer ülkeler de Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, İzlanda ve Romanya oluyor.

Abbildung in dieser Leseprobe nicht enthalten

Bu veriler Eurostat, the Statistical Office of the European Communities ‘den alınmıştır.

Yukarıdaki tabloya göre; EURO 1 Alanında HICP- yıllık enflasyon 2009 Ocak ayında % 1.1’den 2009 Şubat ayında % 1.2’ye çıkmıştır. 1 yıl önceki oran %3.3 olarak açıklanmıştı. 2009 Şubat ayı aylık enflasyon oranı %0,4 olarak açıklanmıştır.

EU2 alanında yıllık enflasyon 2009 Ocak’ta %1,8 iken 2009 Şubat ayında 1.7’ye indiği görülmektedir. Geçen sene bu oran %0,4 olarak açıklanmıştı. 2009 Şubat ayı aylık enflasyon oranı %0,4 olarak açıklanmıştır.

Şubat 2009’da, en düşük enflasyon oranları İrlanda ve Portekiz ( her ikiside 0.1%) ve Güney Kıbrıs Rum Kesimi (0.6%) olarak görülmektedir.

En yüksek oranlar Letonya (9.4%), Litvanya (8.5%) ve Romanya (6.9%). Ocak 2009’a kıyaslandığında, yıllık enflasyon 11 üye devlette düşmüştür, 2 üye devlet stabil kalmış ve 13 üye devlette artış gerçekleşmiştir.

En düşük 12 aylık değişimler Şubat ayında Hollanda, Portekiz ’de ( ikiside 2.2%) ve Almanya ’da (2.4%), ve en yüksek oranlar Letonya (14.1%), Bulgaristan ve Litvanya’da (ikiside 10.8%) görülmektedir.

Abbildung in dieser Leseprobe nicht enthalten

Yukarıda Şubat 2008 ve Şubat 2009 dönemleri arasında yıllık enflasyon oranları verilmiştir.

Krizin etkilerini gösterdiği 2008 yaz aylarında enflasyon oranları bir hayli artış göstermiştir.

Abbildung in dieser Leseprobe nicht enthalten

Yukarıdaki tabloda yine 2009 Şubat enflasyon oranlar ülkeler bazında yüksek enflasyon ve düşük enflasyon sıralamasına göre gösterilmiştir. Birliğe yeni üye olan ülkelerden Bulgaristan ve Romanya’nın en yüksek enflasyona sahip ülkelerden olması dikkat çekicidir. Bu ülkeler AB Akdeniz ve Balkan Genişlemesi kapsamında Türkiye’den önce üye olan ülkelerdendir. Yunanistan ise kritere çok yakındır. Türkiye 2009 Şubat enflasyon oranı 7.73 ile kriterin üzerinde kalmıştır.

1.2) Kamu Borcu

Üye ülke devlet borçlarının GSYİH’sına oranı %60’ı geçmemelidir.

Kamu kesiminin finansmanı gereği, yeterli tasarrufa sahip olmayan ülkeler sürekli borçlanmak zorundadırlar. Bütçe açıklarının artması kamu borçlarının büyümesine neden olarak enflasyonu olumsuz etkilemektedir. Dünya bankası ve IMF tarafından kabul edilen “Çok Borçlu Ülke” tanımı için dört kriter belirlenmiş ve bunlardan üçünün belirli bir seviyeyi aşması durumunda o ülkenin çok borçlu olduğu tespiti yapılmaktadır.

Bu göstergeler:

- 1) Toplam borç / GSYİH
- 2) Toplam borç / ihracat
- 3) Borç servisi / ihracat
- 4) Faiz servisi/ ihracat oranlarıdır.

Bunlardan toplam borç / GSYİH oranı genellikle bir ülkenin kredibilitesinin ölçülmesinde kullanıldığı gibi, risk ve borç yükü analizlerinde de genel bir ölçüt olarak değerlendirilmektedir.^[2]

[...]

^[1] Alpan İNAN; Avrupa Birliği Ekonomik Yaklaşımı: Lizbon Stratejisi ve Maastricht Kriterleri

^[2] Prof. Dr. Vildan SERİN , Mesut YILMAZ, Türkiye Ekonomisinin Avrupa Birliği Ülkeleri Arasındaki Yeri: Mukayeseli Analiz, İstanbul Tic. Ün. Dergisi; http://www.iticu.edu.tr/kutuphane/dergi/d6/M00079.pdf (172KB)