Mohammad Reza Aslani’s "The Chess Game of The Wind" en Luchino Visconti’s "L’innocente", twee cinematische parels afkomstig van hetzelfde jaar, maar gemaakt in twee verschillende culturen. Toch is het naar mijn mening niet moeilijk om gemeenschappelijke tendensen te vinden in de thematisering van de twee films. Decadentie, de onderdrukking van de vrouw en vooral de zelfgekozen sociale isolatie van een zichzelf voorbijgestreefde rijkere klasse zijn onderwerpen die zowel in "The Chess Game of The Wind" als in "L’Innocente" tamelijk eenvoudig terug te vinden zijn. Met dit in het achterhoofd is het dan ook geen verrassing dat beide films ook een grote gelijkenis vertonen in de emoties die bij de toeschouwer geëvoceerd worden.
Het interessantste aan deze twee films zijn echter de artistieke keuzes die beide regisseurs gemaakt hebben om deze gevoelens bij het publiek teweeg te brengen. In deze paper ga ik op zoek naar de gelijkenissen en verschillen in de vormelijke benadering van drie gevoelens die beide films bij de kijker oproepen.
Mohammad Reza Aslani's The Chess Game of The Wind en Luchino Visconti's L'innocente, twee cinematische parels afkomstig van hetzelfde jaar, maar gemaakt in twee verschillende culturen. Toch is het naar mijn mening niet moeilijk om gemeenschappelijke tendensen te vinden in de thematisering van de twee films. Decadentie, de onderdrukking van de vrouw en vooral de zelfgekozen sociale isolatie van een zichzelf voorbijgestreefde rijkere klasse zijn onderwerpen die zowel in The Chess Game of The Wind als in L'Innocente tamelijk eenvoudig terug te vinden zijn. Met dit in het achterhoofd is het dan ook geen verrassing dat beide films ook een grote gelijkenis vertonen in de emoties die bij de toeschouwer geëvoceerd worden.
Het interessantste aan deze twee films zijn echter de artistieke keuzes die beide regisseurs gemaakt hebben om deze gevoelens bij het publiek teweeg te brengen. In deze paper ga ik op zoek naar de gelijkenissen en verschillen in de vormelijke benadering van drie gevoelens die beide films bij de kijker oproepen.
Isolatie
Zowel The Chess Game of The Wind als L'innocente verschaft ons dus een blik in een milieu dat velen van ons maar zelden te zien krijgen, namelijk dat van een rijk aristocratisch huishouden. Wat de film ons echter ook toont, is de isolatie en het sociale gevangenschap dat met deze klasse gepaard gaat. De meeste personages in beide films zijn gevangenen van hun eigen welvaart, veroordeeld tot een afgesneden en decadente levensstijl. Dit gegeven wordt zeer overtuigend gevisualiseerd door het briljante gebruik van de ruimte in beide films. In The Chess Game of The Wind omgeven de imposante en uiterst gestileerde ruimtes het personage en slorpen deze als het ware op. De personages worden vaak tot deel van het decor gemaakt. Dit zorgt voor een schijn van nietigheid en een vorm van afstandelijkheid ten opzichte van de kijker. Als we kijken naar een still van de slaapkamerscène op 01:10:07 (1) is duidelijk het gebruik van symmetrie en verticale lijnen binnen het shot op te merken. Deze vormelijke aspecten worden doorheen de gehele film herhaald. Het hoofdpersonage bevindt zich op de achtergrond centraal in het shot, haast loodrecht onder de punt van de kandelaar, tussen de verticale lijnen van het kader van het schilderij dat boven haar hangt. Aan weerszijden zitten twee dienstmeiden, bijna identiek gekleed, met daarnaast twee identieke ramen met dezelfde gordijnen en dan zijn er nog de dokter en Ramadan die een soortgelijke houding binnen het shot aannemen. Door de compositie van het shot, de grootte van de ruimte en de positie van de personages daarin, worden de personages haast tot meubilair gemaakt, alsof ze deel geworden zijn van die ruimte.
Een ander belangrijk element omtrent het inzetten van de ruimte is de ongelooflijke diepte die in vele shots merkbaar is. Het lijkt wel alsof de ruimte in deze film veel weg heeft van een podium in het theater. Personages komen op de achtergrond in beeld en verdwijnen ook weer, zoals toneelspelers die tijdens een voorstelling opkomen en na hun deel de scène weer verlaten. Eén zo'n ruimte waar deze diepte uiterst merkbaar is en ook een belangrijke rol speelt binnen het verhaal is de trappenhal. Op 00:22:53 (2) zien we bijvoorbeeld de dokter vanop de achtergrond de trap naar beneden lopen richting de camera. Na een dialoog met Atabac zien we hem op 00:24:29 (3) (vanuit een ander camerastandpunt) ook weer van de camera weglopen en in de achtergrond van het shot verdwijnen. Dit theatrale gebruik van de ruimte draagt natuurlijk bij tot het gevoel van gevangenschap dat in deze film geëvoceerd wordt. De personages lijken slechts een rol te spelen die hen is opgedragen, ze zijn niet vrij in hun handelen en moeten zich plooien naar de norm die de samenleving hen dicteert.
The Chess Game of The Wind is een film die grotendeels uit zeer statische shots bestaat, zeker als we het hebben over de shots die binnen het huis zijn opgenomen. Wat echter contrasteert met deze statische camerastijl is een terugkerend shot waarin de dienstmeiden buiten op de voorkoer de vuile was doen in een fontein, terwijl ze roddelen over het huishouden en over koetjes en kalfjes praten (bijvoorbeeld op 01:06:24). Er wordt hier gebruik gemaakt van een zeer trage dolly-in waarbij de camera dichterbij komt. In dit shot zit een zekere levendigheid. Buiten het huis en weg van hun “meesters” zijn de dienstmeiden onder elkaar en moeten ze zich niet schikken naar de wetten en gedragscodes die het huishouden domineren.
De desolate sfeer die in het huis heerst, wordt versterkt door de geluidsband van de film: een rijk sonisch landschap met onder andere het geluid van huilende wolven/honden en tjirpende krekels (vooral ‘s nachts dan), waardoor we het gevoel krijgen dat het huis zich ergens “in the middle of nowhere” bevindt. Dit is grappig, want op het einde komen we met een sublieme kraanbeweging met de camera te weten dat het huis in de grootstad Teheran gesitueerd is.
L'innocente gebruikt de ruimte vaak op een soortgelijke manier als The Chess Game of The Wind, maar anderzijds toch ook helemaal niet. Het grootste verschil met die andere film, allesbepalend voor de vormelijke benadering van de ruimte in L'innocente, is de verhouding die de personages tot die ruimte en bijgevolg tot hun leefwereld hebben. Waar de personages in Aslani's film vaak in dienst lijken te staan van de ruimte is de situatie in L'innocente juist tegenovergesteld. De personages worden wel degelijk omgeven door de ruimte, net zoals in The Chess Game of The Wind, maar in tegenstelling tot die film zijn ze hun ruimte juist de baas. De rijkere klasse is hier meester van hun eigen habitat. We worden als kijker meegezogen in hun wereld en krijgen er ook nooit een andere te zien. De (rijke) personages in L'innocente domineren hun omgeving in tegenstelling tot die in de andere film. Dit vertaalt zich in een veel beweeglijkere visuele stijl en een andere invulling van de ruimte. Net als in The Chess Game of The Wind is de enorme diepte inde ruimte hier een zeer opvallend vormelijk aspect. Verschillend in beide films is echter de positie die de personages in de ruimte innemen. De personages in L'innocente staan meestal centraal op de voorgrond van het kader en spelen een actieve rol binnen de ruimte. Dat kunnen we bijvoorbeeld zien als we kijken naar een still van een scène in een restaurant op 01:18:17 (4). Tullio en Teresa worden terwijl ze aan hun tafel dineren begroet door Federico. Deze laatste staat centraal in beeld met Tullio en Teresa bijna symmetrisch aan weerszijden. Deze drie personages zijn in dit shot de enigen die ertoe doen, niet alle dinerende koppeltjes die in de achtergrond van het shot te zien zijn. De diepte in dit shot wordt dus gebruikt om de actieve rol van de personages op de voorgrond te benadrukken. Maar ook de status van de personages speelt vaak een rol bij hun positie binnen het shot. Op 01:14:00 (5) zien we Tullio centraal vooraan in beeld aan zijn bureau zitten. Ver verwijderd in de achtergrond staat zijn butler. Alleen de rijke personages krijgen een hoofdrol in deze film. Het is ten slotte enkel hun leefwereld die we te zien krijgen. De bedienden worden vaak veroordeeld tot een plek in de achtergrond. Ook bekleden zij een vrij theatrale functie binnen shots die zoals in The Chess Game of The Wind mogelijk wordt gemaakt door de diepte. In een scène die zich afspeelt op 00:34:17 zien we hoe Giuliana, door de camera gevolgd met een pan-beweging naar rechts, haar butler tegenkomt in de hal. Nadat ze hem een vraag heeft gesteld en hij deze beantwoord heeft, stapt de butler naar achter uit beeld (6). Net als de dokter in de film van Aslani heeft hij zijn rol gespeeld en verlaat hij de scène alsof het een podium zou zijn.
Toch lijkt de sociale isolatie van de rijken in L'innocente zich soms ook te manifesteren in een soort gevangenschap binnen de ruimte die hen als het ware omringt. De personages worden omgeven door hun eigen decadentie die soms erg verstikkend kan zijn. Dit wordt heel fel benadrukt door het kleurenpalet dat soms “all over the place” is, waardoor soms de kleuren in de ruimte vloeken en bijna overweldigend worden. Een goed voorbeeld daarvan is terug te vinden op 00:31:55 (7). Bruin, paars, roze, wit, groen, ... Het kleurenpalet is zowel indrukwekkend als chaotisch te noemen. Vaak kan men ook spreken van een discrepantie tussen de kleuren van de kledij die de personages dragen en hun omgeving zodat de personages van de ruimte losgekoppeld lijken te worden. Dit draagt enerzijds bij aan de levendigheid en onafhankelijkheid van de personages, anderzijds lijkt de ruimte het personage hierdoor ook te omsingelen en isoleren. Dit is bijvoorbeeld heel goed te zien op 00:40:24 (8) waarbij de kleren van de personages, die vooral zwart en wit getint zijn, duidelijk contrasteren met de bombastische, schreeuwerige kleuren in de ruimte rondom hen. In beide films zijn de personages gevangenen van hun eigen rijkdom, afgeschermd van de buitenwereld, maar in tegenstelling tot de personages in The Chess Game of The Wind, benadert L'innocente diens personages bijna altijd op een uiterst persoonlijke manier. Het aantal close-up's in deze film ligt dan ook veel hoger. Interessant om hierbij op te merken is dat er wel een enkele uitzondering bestaat op de persoonlijke verhouding van de film tot de personages. Tullio's dood op het einde van de film wordt namelijk zeer onpersoonlijk in de achtergrond van het shot in beeld gebracht. Na zijn dood wordt Tullio deel van het decor, een levenloos object dat zich in de ruimte bevindt (9). De arrogante, dominante en manipulatieve Tullio pleegt zelfmoord en verliest daarmee zijn animus.
Beide films eindigen op een gelijkaardige wijze, namelijk met een vrouw, het dienstmeisje in The Chess Game of The Wind en Teresa in L'innocente die zich genoodzaakt voelt om haar afgeschermde biotoop te verlaten en voor de buitenwereld in te ruilen. Hier valt een vergelijking te maken met het klassieke einde van de western. Net als de eenzame cowboy zijn deze twee vrouwen te wild geworden voor de “beschaafde wereld”. Ze hebben te veel gezien of gedaan om er ooit nog naar terug te kunnen keren en gaan “a new frontier” opzoeken. Tegelijkertijd kan men deze gelijkaardige slotscènes ook beschouwen in het licht van een emancipatie, een losbreken zowel van de mannen en machtsstructuren die hun leven bepaalden als van hun eigen sociale isolatie.
[...]
-
Upload your own papers! Earn money and win an iPhone X. -
Upload your own papers! Earn money and win an iPhone X. -
Upload your own papers! Earn money and win an iPhone X. -
Upload your own papers! Earn money and win an iPhone X. -
Upload your own papers! Earn money and win an iPhone X. -
Upload your own papers! Earn money and win an iPhone X. -
Upload your own papers! Earn money and win an iPhone X.