ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΩΡΙΑ ΘΕΣΜΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ.
Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΑΣ.

Io ΚΕΦΑΛΑΙΟ.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΉ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

2Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ.
- Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ
- ΗΓΕΣΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ
- Η ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ

3Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ.

Ο όρος « Συναισθηματική Νοημοσύνη» περιέχει τη λέξη « συναίσθημα». Η λέξη αυτή είχε αποκτήσει στις επιχειρήσεις μια αρνητική χροιά διότι στα πλαίσια του εξορθολογισμού της οργάνωσης της παραγωγής δεν είχε θέση μια ένδειξη αδυναμίας όπως το συναίσθημα. Στις μέρες μας όμως το συναίσθημα αποτελεί ένα πεδίο του οποίου η εξερεύνηση μπορεί να οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα. Αποτελέσματα που αφορούν τόσο τους στόχους μιας επιχείρησης όσο και τις ανθρώπινες σχέσεις μέσα στην επιχείρηση.

Η « συναισθηματική νοημοσύνη» στο χώρο της εργασίας αφορά επομένως ιδιότητες ατόμων - εργαζομένων. Αυτές οι ιδιότητες μπορούν να σχετίζονται με κατηγορίες όπως : προσαρμοστικότητα, αυτοπεποίθηση, κίνητρα και φιλοδοξίες, ηγετικές ικανότητες, διαχείριση καταστάσεων και το σημαντικότερο αυτογνωσία και αυτοέλεγχο.

Θα έλεγε κανείς: για ποιο λόγο τα τελευταία χρόνια ασχολούμαστε με την ερμηνεία και αξιοποίηση των συναισθημάτων των εργαζομένων; Η απάντηση βρίσκεται στην ολοένα αυξανόμενη αλληλεπίδραση στο χώρο της εργασίας των εργαζομένων. Οι τελευταίοι δεν είναι απομονωμένοι αλλά συνάπτουν σχέσεις στα πλαίσια της εργασίας οι οποίες επηρεάζουν την αποδοτικότητά τους .

Η πρώτη θεωρία περί της συναισθηματικής νοημοσύνης δημοσιεύθηκε από τους Salovey & Mayer το 1990^[1] οι οποίοι την όρισαν ως « την ικανότητα να μπορεί κάποιος να παρακολουθεί και να ρυθμίζει τα δικά του συναισθήματα αλλά και αυτά των άλλων και να τα χρησιμοποιεί ως οδηγό για σκέψη και δράση».

Ο Daniel Goleman όμως έφερε την Συναισθηματική Νοημοσύνη στο προσκήνιο και αποτέλεσε ορόσημο στη θεωρία και πρακτική του management. Ο Goleman θεώρησε τη συναισθηματική νοημοσύνη ως « ένα σύστημα συναισθηματικών ικανοτήτων με δυο βασικές διαστάσεις τις εσωτερικές και κοινωνικές διεργασίες οι οποίες καθορίζουν το χειρισμό των σχέσεων του ατόμου με το ευρύτερο σύνολο».

Η συναισθηματική νοημοσύνη λοιπόν επηρεάζει τους εργαζόμενους σε 2 επίπεδα: στο ατομικό αλλά και στο εργασιακό. Η συναισθηματική νοημοσύνη ως κατηγορία αφορά στην ερμηνεία και την αξιοποίηση εκείνων των ανθρώπινων ιδιοτήτων με συγκεκριμένο αντικειμενικό στόχο την βελτίωση του εργασιακού κλίματος αλλά και την ανάδειξη των ατομικών ικανοτήτων όπως της ηγεσίας, της προσαρμογής στις απαιτήσεις του εργασιακού χώρου και της συνεχούς μάθησης.

Η συναισθηματική νοημοσύνη επιδέχεται βελτιώσεως μέσω της συνεχούς και δυναμικής εκπαίδευσης. Για τούτο και οι επιχειρήσεις επιδιώκουν την κατάρτιση των εργαζομένων τους με απώτερο σκοπό βέβαια την απόδοση των εργαζομένων και την μεγιστοποίηση των κερδών τους.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ.

Συναισθηματική νοημοσύνη είναι ένα σχετικά πρόσφατο συμπεριφοριστικό μοντέλο^[2] το οποίο εμφανίσθηκε με το βιβλίο του Daniel Goleman «Συναισθηματική Νοημοσύνη» το 1995.Η αρχική θεωρία για την συναισθηματική νοημοσύνη, emotional intelligence, αναπτύχθηκε στη διάρκεια των δεκαετιών του 1970 και 1980 μέσα από τα γραπτά των ψυχολόγων H. Gardner, P. Salovey και J. Mayer. Η συναισθηματική νοημοσύνη σχετίζεται άμεσα με την οργανωσιακή συμπεριφορά και ανάπτυξη των ανθρώπων, διότι οι αρχές της παρέχουν ένα καινούριο τρόπο αντίληψης και προσέγγισης της ανθρώπινης συμπεριφοράς και των δυνατοτήτων των εργαζομένων.

Η συναισθηματική νοημοσύνη σύμφωνα με τον Daniel Goleman έχει δυο όψεις.

- Την κατανόηση του εαυτού, των ατομικών στόχων, σκοπών, αντιδράσεων και εν γένει της ατομικής συμπεριφοράς.

- Την κατανόηση των άλλων και των συναισθημάτων τους.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ο Daniel Goleman ανακάλυψε τις εργασίες των Salovery και Mayer οι οποίοι είχαν ασχοληθεί με τις μη γνωσιακές πλευρές της νοημοσύνης. Οι τελευταίοι είχαν περιγράψει την συναισθηματική νοημοσύνη ως μια μορφή κοινωνικής νοημοσύνης^[3]

Περιέγραψαν την συναισθηματική νοημοσύνη ως μια μορφή κοινωνικής νοημοσύνης η οποία εμπεριέχει την ικανότητα να παρακολουθεί κανείς τα συναισθήματά του όπως και τα συναισθήματα των άλλων , την ικανότητα διάκρισης αυτών των συναισθημάτων και την ικανότητα χρησιμοποίησης των πληροφοριών αυτών για την καθοδήγηση κάποιου στη σκέψη και τη πράξη.

Η ικανότητα διαχείρισης των συναισθημάτων αποτελεί μια μορφή της συναισθηματικής νοημοσύνης η οποία είναι σημαντικός όρος για την επιτυχία. Δεν είναι όμως ο μοναδικός απαραίτητος όρος. Η συναισθηματική νοημοσύνη αφορά τόσο στην αυτογνωσία των συναισθημάτων όσο και στην ικανότητα αυτοελέγχου αυτών των συναισθημάτων.

Αν και η συζήτηση για τη συναισθηματική νοημοσύνη είναι παλαιά, τώρα τελευταία αναδείχθηκε ως παράγων ικανοποιητικής απόδοσης των εργαζομένων στην εργασία.

Ο Daniel Goleman αναγνώρισε πέντε πεδία της συναισθηματικής νοημοσύνης:

1. Η γνώση των συναισθημάτων

2. Ο έλεγχος των ιδίων συναισθημάτων
3. Η κινητοποίηση του εαυτού μας
4. Η αναγνώριση και η κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων
5. Ο έλεγχος των σχέσεων μέσω του ελέγχου των συναισθημάτων των άλλων.

Η συναισθηματική νοημοσύνη περιλαμβάνει ερμηνευτικά παραδείγματα από συμπεριφοριστικές, συναισθηματικές και επικοινωνιακές θεωρίες. Το αποτέλεσμα της συναισθηματικής νοημοσύνης περιλαμβάνει στοιχεία τα οποία μειώνουν το στρες για τα άτομα και τους οργανισμούς, μειώνοντας τις εντάσεις στον εργασιακό χώρο και βελτιώνοντας τις σχέσεις και την αλληλοκατανόηση και τη σταθερότητα.

2Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ.

- Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ
- ΗΓΕΣΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΉ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ
- Η ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ

Η σημασία της συναισθηματικής νοημοσύνης στην εργασία.

Η επιχείρηση είναι μόνον οι άνθρωποι^[4]. Εάν μια επιχείρηση, επιθυμεί να είναι επιτυχημένη, τότε σίγουρα οι εργαζόμενοι στην επιχείρηση αυτή πρέπει να εργάζονται ομαδικά και αποδοτικά. Σε μια επιχείρηση εργάζονται άνθρωποι οι οποίοι συναλλάσσονται καθημερινά με πελάτες, προμηθευτές, μετόχους, συνεργάτες και την ευρύτερη κοινωνία.

Εάν λοιπόν μια επιχείρηση θέλει να είναι επιτυχημένη θα πρέπει να επενδύει ό,τι καλύτερο έχει στους εργαζομένους της^[5]. Αυτό σημαίνει την οικοδόμηση ποιοτικότερων σχέσεων στην επιχείρηση. Αυτό σημαίνει ομαδική δουλειά, συνεργασία, επικοινωνία και ηγεσία.

Στο σημείο αυτό χρειάζεται η επιχείρηση τη βοήθεια της συναισθηματικής νοημοσύνης.

Μια επιχείρηση, ένας οργανισμός που έχει αναπτύξει τη συναισθηματική νοημοσύνη έχει προσωπικό το οποίο είναι:

- Παραγωγικό
- Αποδοτικό
- Προσηλωμένο στους στόχους που έχουν τεθεί
- Πιστό
- Ευτυχισμένο
- Έμπλεο κινήτρων

Είναι γεγονός ότι η συναισθηματική νοημοσύνη έχει εφαρμογές σε οτιδήποτε άπτεται ανθρωπίνων σχέσεων στις επιχειρήσεις, από τα κίνητρα για το προσωπικό μέχρι την εξυπηρέτηση των πελατών. Η συναισθηματική νοημοσύνη όμως έχει και πιο εξειδικευμένες εφαρμογές όπως:

- Πως προσεγγίζουμε τους ανθρώπους
- Πως αναπτύσσομε σχέσεις
- Πως τα πιστεύω μας αφομοιώνουν την εμπειρία μας
- Ο ρόλος της ηγεσίας και της επιτυχίας

«Emotional intelligence is essential for excellence»^[6]

Ο Goleman θεωρεί^[7] ότι η συναισθηματική νοημοσύνη έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά που προσιδιάζουν σε πρόσωπο:

1. Αυτογνωσία, η ικανότητα να αναγνωρίζει κανείς και να αντιλαμβάνεται τις διαθέσεις, τα συναισθήματα και τα κίνητρα της συμπεριφοράς του όσο και τις επιδράσεις αυτών στους άλλους.
2. Αυτοέλεγχος, η ικανότητα να ελέγχει κανείς αυθόρμητες συμπεριφορές και διαθέσεις, το να σκέφτεται πριν πράξει
3. Κίνητρα, το πάθος για εργασία που ξεφεύγει από την ανάγκη για χρήματα η για κοινωνικό γόητρο, η επιμονή στην επίτευξη των στόχων
4. Συναίσθηση των ψυχολογικών δομών των άλλων, η ικανότητα να συμπεριφέρεται κανείς στους ανθρώπους σύμφωνα με την πρόβλεψη των συναισθηματικών αντιδράσεών τους
5. Κοινωνικές ικανότητες, η τέχνη να δομεί κανείς σχέσεις και δίκτυα.

Ο Goleman ισχυρίζεται ότι η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να γίνει αντικείμενο εκπαίδευσης. Η επίτευξη των αντικειμενικών σκοπών των ανθρώπων στην εργασία, ειδικότερα των διοικούντων, υλοποιείται μέσα από συγκεκριμένα στάδια τα οποία όμως χαρακτηρίζει ευελιξία.

Η ευελιξία αυτή παρατηρείται και σε μικροεπίπεδο και σε μακροεπίπεδο.

Α) Σε επίπεδο ατόμου παρατηρείται ότι η κατάσταση ανατροφοδότησης του εγκεφάλου με πληροφορίες από το εξωτερικό περιβάλλον είναι μια διαδικασία εξωστρέφειας με σκοπό τη διατήρηση του συστήματος. Ένας ηγέτης λοιπόν σύμφωνα με τη θεωρία της συναισθηματικής νοημοσύνης πρέπει να εμπνέει στους υπολοίπους θετικά συναισθήματα ώστε μέσω της αλληλεπίδρασης με τους υφισταμένους του να επιτυγχάνεται ο στόχος του. Θεωρείται ότι οι ηγέτες μπορούν να επηρεάσουν τη συναισθηματική κατάσταση των υφισταμένων τους με πολλούς τρόπους.^[8] Η ιδέα αυτή είναι γνωστή στη βιβλιογραφία ως μετασχηματιστική ηγεσία. Επειδή οι μετασχηματιστικοί ηγέτες θέτουν προκλητικούς στόχους είναι απαραίτητο να έχουν πείσει τα μέλη τους, τους υφισταμένους τους ότι οι στόχοι αυτοί είναι εφικτοί. Η διατήρηση της αισιόδοξης διάθεσης είναι σημαντική για την επιτυχία.

Β) Σε επίπεδο επιχείρησης η οργανισμού

Η ευελιξία παρατηρείται στις σχέσεις μεταξύ των εργαζομένων σε οριζόντιο και κάθετο επίπεδο.

Οι ηγέτες παρατηρεί ο Goleman έχουν ανάγκη από ταξίδια εσωτερικής αναζήτησης και προσωπικής «επανε&εύοεσηο» του εαυτού τους. Αυτή την αναζήτηση την καθοδηγεί η συναισθηματική νοημοσύνη.

Η συναισθηματική νοημοσύνη αποτελεί μια δυναμική διαδικασία μάθησης. Η εμπειρία αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στη συναισθηματική νοημοσύνη διότι αποτελεί τη βάση για δυο πράγματα:

- Την δυνατότητα συναίσθησης των άλλων

- Την δυνατότητα αφομοίωσης των προϊόντων της μάθησης

Οι πραγματικοί ηγέτες οι οποίοι εμπνέουν τους εργαζομένους στην επιχείρηση και οδηγούνται από τη συναισθηματική νοημοσύνη έχουν ανάγκη τα παρακάτω στοιχεία:

1. Πληροφορία. Αξιοποίηση των δυνατοτήτων αλλά και των ορίων των ανθρώπων
2. Καθοδήγηση. Ανάγκη για ένα συγκεκριμένο σχέδιο δόμησης του εργασιακού χώρου ώστε να καθίσταται η εργασία χώρος μάθησης
3. Υποστήριξη. Εμπιστοσύνη στους εργαζομένους - συναδέλφους ώστε να διαχειρίζονται κρίσιμες καταστάσεις.

Όταν η διαδικασία της μάθησης σε έναν οργανισμό προχωρά χωρίς προβλήματα, αυτό σημαίνει ότι ο οργανισμός είναι εξωστρεφής και μαθαίνει από τα λάθη του. Αυτή η διαδικασία ανατροφοδότησης είναι συνεχής και έχει αποτελέσματα και στον οργανισμό και στα μέλη του.

O ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ.

Οι κοινωνικοί επιστήμονες μόλις πρόσφατα έχουν αρχίσει να ανακαλύπτουν τη σχέση μεταξύ της συναισθηματικής νοημοσύνης και άλλων φαινομένων όπως η ηγεσία , η απόδοση της ομάδας, η απόδοση του ατόμου, οι διαπροσωπικές σχέσεις και η διαχείριση της αλλαγής.^[9]

Υποστηρίζεται ότι οι managers θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν κάποιες σημαντικές όψεις της συναισθηματικής νοημοσύνης προς όφελός τους. Οι managers που συμμερίζονται τις συναισθηματικές ανησυχίες των υπαλλήλων τους κατανοούν το κλίμα μέσα στις επιχειρήσεις τους.

Θεωρίες όπως η affective events theory των Weiss και Cropanzano και η broaden and build theory της Fredrickson θέτουν τις βάσεις για περαιτέρω ανάπτυξη αυτής της περιοχής.

Σύμφωνα με την affective events theory, η φύση του επαγγέλματος επηρεάζει τη συμπερφορά και τη στάση των ατόμων απέναντι στην εργασία αλλά και έχει ως αποτέλεσμα κάποια ευχάριστα η δυσάρεστα γεγονότα στον χώρο της εργασίας. Τα γεγονότα αυτά με τη σειρά τους μπορούν να οδηγήσουν είτε σε αρνητικά είτε σε θετικά συναισθήματα τα οποία βιώνονται στην εργασία και επηρεάζουν τη στάση απέναντι στην εργασία αλλά και συμπεριφορές κατευθυνόμενες από το συναίσθημα όπως παρορμητικές κινήσεις αλλά και θετικές συμπεριφορές όπως η προσφορά βοήθειας στους άλλους ή η καταβολή επιπλέον προσπάθειας.

Οι στάσεις προς το επάγγελμα έχουν πιο μακροπρόθεσμες συνέπειες όπως η απόφαση για αποχώρηση από την εργασία, η συστηματική εμπλοκή σε αντικοινωνικές συμπεριφορές ή αντίθετα η εμπλοκή σε παραγωγική εργασία.

Τα συναισθήματα τα οποία βιώνονται επηρεάζονται και από προσωπικά χαρακτηριστικά, όπως η συναισθηματική νοημοσύνη ή η γενική τάση να είναι κάποιος σε αρνητική η θετική διάθεση.

Πιο πρόσφατα η Frederickson ανέπτυξε το Broaden and build model το οποίο βοήθησε στη καλύτερη αποσαφήνιση του όρου συναίσθημα. Τα θετικά συναισθήματα

διευρύνουν το πεδίο των εναλλακτικών λύσεων στις οποίες τα άτομα μπορεί να προβούν για να επιλύσουν ένα πρόβλημα.^[10]

Βλέπουμε λοιπόν ότι τα θετικά συναισθήματα είναι παράγοντας διαπροσωπικής συνεργασίας και αλληλοβοήθειας, στοιχεία που χαρακτηρίζουν το ομαδικό πνεύμα και αποτελούν τη βάση για την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης στον χώρο της εργασίας.

Πρέπει λοιπόν να αντιληφθούμε τη μεγάλη σημασία που η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να διαδραματίσει στη καθημερινότητά μας. Εάν δεν μπορούμε να μπούμε στη θέση του συνομιλητή μας και να αντιληφθούμε την δική του οπτική γωνία, δεν μπορούμε να πετύχουμε στις διαπροσωπικές μας σχέσεις πόσο μάλλον στον απαιτητικό χώρο της εργασίας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.

- Daniel Goleman, Συναισθηματική Νοημοσύνη, 1998, Ελληνικά Γράμματα.
- Μάνατζμεντ, Patrick Montana και Bruce Charnov, εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2002
- Ανασκόπηση του ρόλου των συναισθημάτων στα πλαίσια της Οργανωτικής Ψυχολογίας, Χαραλάμπους Βίκυ, www.positiveemotions.gr
- http://dougbelshaw.com/blog/2009/07/01/daniel-goleman-on-leadership-and- emotional-intelligence/
- www.emotionalintelligenceatwork.com
- Emotional Intelligence: What it is and Why it matters», του Cary Cherniss, Rutgers University, 2000

[...]

^[1] www.Gemconsortium.org /emotionalintelligence

^[2] http://www.businessballs.com/eq.htm

^[3] «Emotional Intelligence: What it is and Why it matters», του Cary Cherniss, Rutgers University,

2000, Δημοσίευση η οποία παρουσιάσθηκε στο ετήσιο συνέδριο για τη Βιομηχανική και Οργανωσιακή Ψυχολογία στο Λος Άντζελες 15 Απριλίου 2000.

^[4] www.emotionalintelligenceatwork.com

^[5] Μάνατζμεντ, Patrick Montana και Bruce Charnov, εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2002 σελ 283

^[6] www.emotionalintelligenceatwork.com

^[7] http://dougbelshaw.com/blog/2009/07/01/daniel-goleman-on-leadership-and-emotional-intelligence/

^[8] Ανασκόπηση του ρόλου των συναισθημάτων στα πλαίσια της Οργανωτικής Ψυχολογίας, Χαραλάμπους Βίκυ, www.positiveemotions.gr

^[9] Ανασκόπηση του ρόλου των συναισθημάτων στα πλαίσια της Οργανωτικής Ψυχολογίας, Χαραλάμπους Βίκυ, www.positiveemotions.gr

^[10] Ένθ'ανωτέρω.