Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid

Inhoud

1. Inleiding

2. De functie van stereotypen

3. De reis door “het rijk der Letteren en Godgeleerdheid”

4. Conclusie

5. Literatuur

1. Inleiding

Met een hart voor de natuur, een oog voor de kunst, een oor voor de wetenschap, eene bestemming voor de kerk, ging ik op weg; [...] Goed te reizen is een groote kunst, goed te verhalen ook. In beiden ben ik onbedreven.^[1]

Abraham Des Amorie van der Hoeven Jr. reisde in 1843 als jonge man door “Duitsland”. Het citaat zal een goed begin voor mijn werkstuk zijn. Het beschrijft, dat hij bescheiden en openhartig is voor verschillende dingen, die hij nog niet kent en die hij op zijn reis nog tegen zal komen. Hij is een man die in detail schrijft over de verschillende realiteiten en populaire dingen. Ik denk dat het een spannende tijd voor hem was als jonge man die met een reisgezelschap of misschien op zichzelfs op weg gaat om de wereld te ontdekken. Het was de tijd van academiereizen van jonge mensen, die voor het echte gezinsleven nog een keer in een koets stappen en hun reis beginnen.

Zijn academiereis begon op 13 juli 1843 in Amsterdam en eindigde in november 1843 in Nieuwe Schans. De laatste datum die hij heeft opgeschreven was 4 november, op die dag reisde hij naar Kiel. Een echte einddatum is er niet. Over het algemeen heeft hij weinig data aangegeven. Dit is een probleem van dit verslag en daarom heb ik hier geen aandacht aan geschonken. Je kan de reistocht niet goed op data vastleggen. Dit is niet zo belangrijk voor mijn onderzoek. Ook dat het Duitsland van die tijd niet is te vergelijken is met het huidige Duitsland is niet zo van betekenis. Dit Duitsland van 1843 was geen echt land, het bestond uit vele kleine landen met verschillende overheden. Ik denk, dat dit een van de redenen is, waarom het verslag zo vol afwisseling is. Iedere stad en ieder land heeft zijn eigen karakter en zijn eigen maatschappij. Hij ontmoette vele godgeleerden en schreef veel over theologische dingen. Als een jonge remonstrantse predikant wilde Des Amorie van der Hoeven veel leren en mensen ontmoeten in colleges en op bezoek bij geleerden. Het zijn zoveel namen en personen dat ik die niet allemaal wil noemen. Ook aan zijn (theologische) beeld van de wereld wil ik in dit werkstuk geen aandacht schenken. Desondanks is deze reis van invloed geweest voor zijn religieuze opvattingen. Ik wil eerder iets over het “Bildungsbürgertum” en over het karakter van de geleerden schrijven, die hij tegenkwam. Zo schrijft hij dat hij de Duitse Academiën wil gaan bezoeken^[2] en inzicht wil krijgen in het leven van de docenten, studenten en de maatschappij. Voor hem als predikant is de Duitse theologie iets bijzonders en daarom wil hij veel kerkdiensten^[3] gaan bezoeken. Officieel zegt hij ook dat zijn reis wetenschappelijk is.^[4]

Hij heeft achteraf tien brieven (290 pagina´s) geschreven, waarover hij zegt dat hij tijdens zijn reis niet aan het schrijven van een reisverslag heeft gedacht. De brieven waren aan een imaginaire persoon gericht of aan de lezer van het verslag. Het verslag wordt in 1845 uitgegeven en ook in het Duits vertaald. Voordat ik mijn onderzoeksvraag aangeef, wil ik iets over de biografie zeggen en een definitie van “Bildungsbürgertum” aanvoeren.

Abraham Des Amorie van der Hoeven Jr. was op 15 februari 1821 in Rotterdam geboren en genoemd naar zijn vader, die een beroemd kanselredenaar en remonstrants predikant was.

Hij studeerde theologie en letteren in Leiden en promoveerde op beide vakgebieden in 1843. Na zijn promotie reisde hij door “Duitsland”. Zijn vader had dit ook een paar keer gedaan en daarom heeft hij ook veel aanbevelingen van zijn vader en van zijn oom gekregen. Van 1845 tot 1846 was hij medewerker aan De Gids. Hoewel hij nog jong was heeft hij een aantal werken gepubliceerd [bv. Colholms roos. O-sprook (1841), Herinneringen aan mijne academiereis (1845), De godsdienst, het wezen van de mensch (1848), proza en poëzie (postum 1850), enz.].^[5] Na een ziekte stierf hij op jonge leeftijd aan tuberculose op 20 maart 1848 in Utrecht.

Als eerder geschreven is hij een remonstrantse predikant. De remonstranten – een speciaal soort kerk. Protestant en humanistisch, vrij van dogma en klaar om te leren van andere godsdiensten. Ze heeft een lange traditie en is naar voren gericht. Ze is nauw verbonden met de oecumenische beweging, maar geїnteresseerd in de dialoog met verschillende humanistische groepen. Er is enerzijds een religieuze belangstelling voor de religie in een algemene context. Aan de andere kant is er het soort van dingen in preken, theologie, religieuze teksten enz. die iets met een bepaalde opvatting van religie te maken heeft en deze gelijkstelt. Je kunt het een liberale theologie noemen. Deze uitdrukking van geloof heeft geen verplichting door de Schrift of belijdenis. De religieuze expressie moet worden gevonden binnen een bepaalde tijd en met het oog op hun eigen persoon. Iedereen heeft de vrijheid zijn eigen opvatting van religie te leven en iedereen moet weten welke consequenties hij uit deze opvatting trekt. De persoonlijke vrijheid van keuze van het individu is de basis.^[6]

Belangrijk voor mijn werkstuk zullen de stereotypen zijn, die hij vermeldt over het Duitse “Bildungsbürgertum” en geleerden. Maar wat is “Bildungsbürgertum” eigenlijk? Het “Bildungsbürgertum” is een categorie die de sociaal-politieke werkelijkheid van de tijd waarin deze reiziger is gereisd beschrijft.^[7] Deze vorm van “Bürgertum” is een fenomeen dat in verschillende europese landen in de tweede helft van de 18e eeuw opkwam en zich tot in het midden van de 19e eeuw verder ontwikkelde. Meestal wordt dit begrip met de Duitse maatschappij in verbinding gesteld. Het is een invloedrijke maatschappij die een goede academische opleiding heeft. De leden van deze groep zijn van verschillende maatschappelijke statussen, hebben zeer uiteenlopende banen en de sociale afkomst is niet het belangrijkste. De “Bildungsbürger” leven een deugdzaam leven, het zijn mensen die met een gevoel van gelijkheid en vrijheid in een maatschappij samen leven.^[8] Volgens mij is deze samenleving dus ook door verschillen tussen de standen bepaald, maar niet zoals de “Herr-Knecht”-relatie^[9]. De eigen prestatie is belangrijker dan de economische welvaart van een persoon. Door een hoge prestatie krijgt een persoon een hogere sociale reputatie. In directe verbinding met dit fenomeen staat het protestantse geloof dat door haar waarden en normen de burgerij een solide basis geeft. Hun maatschappelijke relevantie is niet te verwaarlozen omdat ze door de tijd heen veel invloed hadden en bepaalde banen traditioneel bezetten. Deze maatschappij was dus niet een eenheid zoals de huidige. Ik zou eerder zeggen dat de verschillenden banen in de verschillenden standen een gemeenzamelijk punt hadden: de erkende onderwijsinstelling. Volgens Jürgen Kocka zijn de leden van het “Bildungsbürgertum” niet alleen goed opgeleid, ze weten hoe ze deze opleidingen kunnen gaan gebruiken. Hun leefsituatie en de kansen van het leven zijn gekenmerkt door dit gebruik.^[10]

Voor mijn werkstuk wil ik verschillende boeken over dit onderwerp gaan gebruiken. Het boek “Bildungsbürgertum im 19. Jahrundert. Bildungsgüter und Bildungswissen” van Reinhart Koselleck geeft een goed overzicht over het brede gebied van de burgerij met allerlei onderwerpen over het “Bildungsbürgertum” in verbinding met het protestantisme, het humanisme, de natuurwetenschap, de muziek, het Jodendom enz. Koselleck legt op verschillende manieren de functie, geschiedenis en het educatieve ideaal uit. In verbinding met Koselleck gebruik ik ook het boek “Bürgerliches Reisen im 19. Jahrhundert” van Philipp Prein. Hij onderzoekt de burgerij op reis. Wat zijn de verschillende situaties binnen de burgerij en welke functies en betekenissen hebben de reizen voor deze mensen? Er zijn vele redenen om te reizen. Reizen heeft iets te maken met avontuur, literatuur, natuur, opleiding en misschien ook iets met verveling. Deze twee boeken zijn voorbeelden van de soort boeken die ik heb gekozen voor mijn werkstuk.

Het centrale onderzoeksonderwerp van dit werkstuk zal op de stereotypen verwijzen, die de schrijver Abraham Des Amorie van der Hoeven over het “Bildungsbürgertum” en de geleerden noemt. Hoe werd het „Bildungsbürgertum“ beschreven en welke stereotypen zijn er over de burgerij en geleerden?

In de volgende sectie wil ik de functie van stereotypen uitleggen, om een basis voor de lezer te creëren en dan mijn onderzoeksvraag te gaan bewerken.

2. De functie van stereotypen

Stereotypen hebben de functie van de oriëntatie door middel van de mechanismen van de menselijke perceptuele en cognitieve economie.^[11] Dit schreef Prof. Dr. Hans Henning Hahn in zijn eerste these van het onderzoek over stereotypen en over het woord stereotyp. Volgens mij lijkt deze beoordeling de hoeksteen van het algemene onderzoek van stereotypen te zijn. Volgens Rudolf Jaworski zijn stereotypen in het algemeen ongerechtvaardigde, vereenvoudigde en gegeneraliseerde karakteriseringen van hele groepen van mensen, waardoor een hele nationaal-culturele omgeving in twijfel getrokken kan worden.

In het volgende stukje zal een kort overzicht over de fundamentele ideeën van dit onderzoeksgebied worden gegeven. Dit zal een hulp voor de lezers zijn, die daardoor een goede kans hebben om een toegang tot het onderwerp te krijgen.
Vooral in de afgelopen jaren heeft de term "stereotype" in toenemende mate zijn weg gevonden in de dagelijkse taal en journalistiek. Eigenlijk is deze term in 1922 als sociaalwetenschappelijke term door Walter Lippmann in zijn boek "publieke opinie" geïntroduceerd. Toch werden de verschillende wetenschappelijke disciplines het er niet over eens wat moet worden verstaan ​​onder stereotypen. Hahn stelt in zijn essay 12 thesen op die te maken hebben met de terminologie, functies en met de kwesties van het onderzoek van (historische) stereotypen.

De stereotyp op zichzelf kan gebruikt worden als een orientatie in een vreemd waargenomen omgeving of als een algemene verklaring van de wereld.^[12] Dit kan gebruikt worden voor het bewerken van eigentijdse gebeurtenissen, maar het vindt ook toepassing in een poging om de historische beleving van het verleden te classificeren. De semiotische benadering van het onderzoek houdt zich bezig met de verkenning van het teken-systeem van een samenleving.^[13]

Voor dit doel moet worden opgemerkt dat een teken-systeem niet alleen verwijst naar een constructie van de maatschappij, maar het system kan eveneens in politieke groepen of culturele stromingen zitten. De onderzoeker kan iets specifieks over een maatschappij of direct over een individuele zaak te weten komen, tekens analyseren of zulk een maatschappij/groepering classificeren. Stereotypen kunnen worden gebruikt als hulpmiddel, bijvoorbeeld als propaganda, die vervolgens de cognitieve perceptie van een persoon leidt. De persoonlijke, emotionele connotatie en waarde attributie kunnen de perceptie veranderen, zodat een generalisatie van een groep wordt geïnduceerd. In het ontstaan ​​van stereotypen maakt Hahn twee onderverdelingen. Aan de ene kant is er de sociale genese. De drager van het stereotype heeft een bepaalde socialisatie, dat wil zeggen het is door het onderwijs, jeugd en hun algemene leefomgeving afhankelijk. Ten tweede ontstaan stereotypen ​​in de historische genese - in een ontwikkelingsproces. Hahn geeft als voorbeeld tijden van crisis, waardoor stereotypen vaker ontstaan of worden ”gebruikt”. Maar het kan ook gebeuren dat stereotypen van generatie tot generatie doorgegeven en gevestigd worden. Beide genesen vormen de basis en voorwaarde voor de vorming van stereotypen. Positieve en negatieve waarde-oordelen worden gevormd door de socialisatie van de vervoerder en worden doorgegeven. Het bevorderen van de groepsdynamiek en een bijbehorend "wij"-gevoel - een eigen identiteit - wordt gevormd en versterkt. Maar op hetzelfde moment kan ook een andere kant ontstaan en je hebt een “wij” en een “zij”. Er zijn dan twee functionele groepen die misschien ook tegenover elkaar kunnen staan. Samenvattend kan worden opgemerkt dat er verschillende factoren zijn die op de interdisciplinaire studie van de stereotypen onderliggen en te observeren zijn. Stereotypen vorderen voor zichzelf een beweerde aanspraak op de waarheid. Deze claim op de waarheid bevat informatie over een object. Nochtans moeten deze claims gecontroleerd worden op hun informatie-inhoud en de werkelijke waarheid.^[14] Het algemene verschil tussen auto- en heterostereotype laat twee perspectieven ontstaan, die op het eerste gezicht misschien direct te confronteren - met positieve en negatieve connotatie. Autostereotypen zijn beelden die men heeft van zijn eigen cultuur of nationaliteit. Dit contrasteert met de heterostereotypen. Deze stereotypen beinhouden de mening en beelden van een vreemde cultuur of nationaliteit.

De onderzoekers van stereotypen vinden hun objecten in zeer verschillende bronnen. Deze kunnen variëren van politieke cartoons, volkswijsheden, literaire teksten, krantenartikelen, kookboeken en reisverslagen. Dus is het waarschijnlijk dat in deze reisverslag ook een scala aan stereotypen te vinden zijn.

[...]

^[1] Des Amorie van der Hoeven (Jr.), Abraham: Herinneringen aan mijne academiereis in 1843, Leeuwarden 1845, p. 1+2.

^[2] Des Amorie van der Hoeven (Jr.), Abraham: Herinneringen aan mijne academiereis in 1843, Leeuwarden 1845, p. 1.

^[3] Des Amorie van der Hoeven (Jr.), Abraham: Herinneringen aan mijne academiereis in 1843, Leeuwarden 1845, p. 28.

^[4] Des Amorie van der Hoeven (Jr.), Abraham: Herinneringen aan mijne academiereis in 1843, Leeuwarden 1845, p. 65.

^[5] http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=amor002, toegang: 23.11.2011.

^[6] http://forum.remonstranten-berlin.de/topics/elemente-der-theologie-der-remonstranten, toegang: 26.01.2012.

^[7] Haltern, Utz: Bürgerliche Gesellschaft. Sozialtheoretische und sozialhistorische Aspekte, Erträge der Forschung Bd. 227, Darmstadt 1985, p. 1.

^[8] Haltern, Utz: Bürgerliche Gesellschaft. Sozialtheoretische und sozialhistorische Aspekte, Erträge der Forschung Bd. 227, Darmstadt 1985, p. 7.

^[9] Haltern, Utz: Bürgerliche Gesellschaft. Sozialtheoretische und sozialhistorische Aspekte, Erträge der Forschung Bd. 227, Darmstadt 1985, p. 7.

^[10] Kocka, Jürgen: Bildungsbürgertum im 19. Jahrhundert Teil IV. Politischer Einfluß und gesellschaftliche Formation, Schriftenreihe des Arbeitskreises für moderne Sozialgeschichte Bd. 48, Stuttgart 1989, p. 9.

^[11] Hahn, Hans Henning: “12 Thesen zur Stereotypenforschung“. in: Hahn, Hans Henning (Hrsg.): Nationale Wahrnehmungen und ihre Stereotypisierung: Beiträge zur Historischen Stereotypenforschung, Frankfurt (Main) 2007, p. 15.

^[12] Hahn, Hans Henning: “12 Thesen zur Stereotypenforschung“. in: Hahn, Hans Henning (Hrsg.): Nationale Wahrnehmungen und ihre Stereotypisierung: Beiträge zur Historischen Stereotypenforschung, Frankfurt (Main) 2007, p. 15.

^[13] vgl. Hahn, Hans Henning: “12 Thesen zur Stereotypenforschung“. in: Hahn, Hans Henning (Hrsg.): Nationale Wahrnehmungen und ihre Stereotypisierung: Beiträge zur Historischen Stereotypenforschung, Frankfurt (Main) 2007, p. 18.

^[14] Hahn, Hans Henning: “12 Thesen zur Stereotypenforschung“. in: Hahn, Hans Henning (Hrsg.): Nationale Wahrnehmungen und ihre Stereotypisierung: Beiträge zur Historischen Stereotypenforschung, Frankfurt (Main) 2007, p. 22.