De geschiedenis van het purisme van vroeger tot nu. Zijn purismen vandaag nog actueel?


Trabajo Escrito, 2004

13 Páginas, Calificación: 2,3


Extracto


Inhoudsopgave

1. Inleiding

2. Definitie

3. Geschiedenis van het purisme in Nederland en Vlaanderen
3.1. Purisme in Nederland
3.2. Purisme in Vlaanderen

4. ‘Typisch Vlaams Purisme?’

5. Purisme vandaag
5.1 Siuatie
5.2. Finishen en aankomen
5.3. Wie doet vandaag taalzuivering?

6. Conclusie

1. Inleiding

In mijn werkstuk ‘De geschiedenis van het purisme van vroeger tot nu. Zijn purismen vandaag nog actueel?’ houd ik me bezig met het onderwerp purisme en ik discuteer de vraag of purismen vandaag nog actueel zijn. Ik begin met een korte definitie van het begrip purisme en het tegenovergestelde begip barbarisme want het moet duidelijk zijn waarover ik in het volgende schrijf. Daarna beschrijf ik ik de geschiedenis van het purisme in Nederland en Vlaanderen. In beide landen spreek je Nederlands maar toch heeft de taal heel andere ontwikkelingen doorlopen. In het volgende kijk ik of er een ‘typisch Vlaams purisme’ bestaat die alleen in Vlaanderen en niet in Nederland geldig is. In aansluiting daarop houd ik me bezig met de situatie van het purisme vandaag. Hebben purismen succes gehad en ontstaan nog nieuwe? Verder verglijk ik een barbarisme met een equivalent purisme. Welke variant is gangbaarder en wat zijn de redenen ervoor? In het laatste ondergedeelte heb ik geprobeerd te verduidelijken wie vandaag vooral taalzuivering doet en welke gevolgen dit voor het onderwerp purisme heeft.

2. Definitie

Purisme komt van het Latijnse woord ‘purus’ wat in het Nederlands zuiver en rein betekent. Volgens de Grote Winkler Prins is purisme het streven de taal van vreemde woorden en woordsoorten te zuiveren. Het was een belangrijke stroming in de 16de eeuw omdat daar de eerste literaturen in de landstaal geschreven werden. Later is het onderwerp purisme vooral op grond van de taalzuiveraars bekend die tegen de barbarismen streden[1]. Barbarisme komt van het Griekse woord ‘barbaros’ wat in het Nederlands vremdeling betekent. Het is de term waarmee men woorden of constructies aanduidt die uit andere talen zijn overgenomen zonder dat dit strikt noodzakelijk was. We onderscheiden tussen Germanismen (uit het Duits), Anglicismen (uit het Engels), Gallicismen (uit het Frans), Latinismen (uit het Latijn) en Graecismen (uit het Grieks)[2]. Dit zijn de bekenste barbarismen die ingang gevonden hebben in de Nederlandse taal.

Wannneer vindt taalzuivering plaats? ‘Taalzuivering vindt per definitie alleen plaats in talen die gestandiseerd zijn of op zoek zijn naar een standaard, omdat eerst duidelijk moet zijn wat de norm of standaard is of zou moeten zijn, voordat je kunt bepalen wat van die norm afwijkt’[3].

3. Geschiedenis in Nederland en Vlaanderen

3.1. Purisme in Nederland

Het Purisme in Nederland is in de 16de eeuw ontstaan en een belangrijke rol erbij speelde de Renissance. Deze stroming verbreidde zich vanuit Italië over de rest van Europa. Het doel was een idealisering van de klassieke cultuur van de Grieken en Romeinen. Veel geleerden hadden er geen zin meer in het middeleeuwse Latijn te schrijven omdat ze het te afgedwaald van het klassieke Latijn vonden. Ze gebruikten nu het Neolatijn dat op het klassieke voorbeeld teruggreep. Te vermelden is, dat er in de Middeleeuwen in Nederland nog geen standaardtaal bestond. De gesproken taal verschilde per regio, stad en dorp.

Deze bezinning op het juiste Latijn was ook de uitgangspunt voor een bezinning op de volkstaal: het Nederlands. Meer en meer literaire werken werden in de eigen taal moedertaal geschreven. Maar de verschillende dialecten hinderden de communicatie omdat men alleen op een beperkt gebied zijn werken konde. Er ontstond de behoefte aan een gestandiseerde schrijftaal. Als gevolg van dit verschenen er in de zestiende eeuw werken waarin spelling, woordenschat en grammticale regels werden beschreven.

In deze tijd begon men ook tegen de invloed van het Latijn de taal van de theologie en wetenschap te vechten. Men ging over op de volkstaal en moest daarom veel van de woorden uit de bovengenoemde categorieën door inheemse vervangen. Zoals het Latijn wilden ze een eigen zuiver taal die zonder vreemde invloed was[4].

Een Nederlander uit deze tijdperk die zijn taal wilde zuiveren was de rederijker Dirk V. Coornhert die van 1522 tot 1590 leefde. Hij eiste dat de zogenaamde bastaardwoorden door Nederlandse woorden zouden worden vervangen. Aan de eene kant wilde hij dat met behulp van oude woorden die niet meer in de taal te vinden zijn en aan de andere kant door nieuwvormingen doen. Nieuwvormingen beter bekent onder de naam ‘neologismen’ zijn nieuwgevormd woorden die soms wel soms niet algemeen ingang vinden in de taal. Neologisme komt van de Griekse woorden ‘neos’ (nieuw) en ‘logos’ (woord)[5]. Coornhert wilde vooral de grammaticale vaktermen vernederlandsen. Sommige voorbeelden zijn:

‘enkel ghetal’ voor ‘singularis’

‘meervoud’ voor ‘pluralis’

‘woord’ voor ‘verbum’[6].

Niet alles met een Latijnse oorsprong werd als negatief opgevat. Op het gebied van morfologie en syntaxis vonden de taalpuristen de invloed niet bedenkelijk. Het Latijn werd als een volmaakte taal beschouwd zodat men de volkstaal naar deze voorbeeld wilde beschrijven. In 1584 verscheen het belangrijkste boek uit deze tijd: ‘Twee-spraak van de Nederduitsche letterkunst’, wat die eerste gedrukte grammatica was. De auteur heette Laurenszoon Spieghel. Hij streefde voor een zuivere moedertaal die geen behoefde aan bastaardwoorden had. Zijn boek was veeleer een pleidooi voor taalzuivering[7].

Vermeldenswaard is Simon Stevin wies neologismen op het gebied van de wiskunde en de meetkunde vandaag nog bekend een actueel zijn. Zijn doel was het in de wetenschap woorden uit de moedertaal te gebruiken en creëerde daarom aan de ene kant neologismen of zoekte aan de andere kant Nederlandse woorden voor de wiskundige begrippen. De begrippen ‘driehoek’, ‘vierkant’ en ‘wortel’ liggen hem ten grondslag. Niet te vergeten is dat hij de naam van de wetenschap zelf de wiskunde bedacht heeft. In tegenstelling zijn woorden zoals ‘naelde’ (piramide), ‘seul’ (cilinder) en ‘vergaerde’ (optellen), die ook door hem creëerd werden, in het Nederlandse taalgebied niet bekend[8].

Opvallend is dat zich de taalzuiveraars alleen tegen woorden met Latijnse oorsprong richtten en dat er nauwelijks aan Duitse woorden werd gedacht. Pontus de Heuiter was een van de uitzonderingen die aandacht geef over de Duitse invloed na te denken. Bijvoorbeeld wilde hij ‘feilen’ door ‘missen’ of ‘gebreken’ vervangen. Sommige puristen zoals Jan van Hout hebben het Duits integendeel als verrijking gezien.

De tijd van standaardisering en taalopbouw duurde de gehele 16de en 17de eeuw en daarna was ook de taalzuivering anders. Nu werd ze vooral op de bescherming van de nieuw opgebouwd taal gericht[9]. In de 18de eeuw begon dan de strijd tegen de Duitse invloed want de handel en de industrie concentreerden zich nu meer op het buurland Duitsland. Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945 is de invloed van Engelse woorden nauwelijks te stoppen. Engelse woorden zijn overal te vinden[10]. Denk maaar alleen aan de woorden ‘sale’,’action’ en ‘flyer’. Puristen creëeren nog altijd woorden om de barbarismen te kunnen mijden. Een oproep in het tijdschrift ‘Onze Taal’ is een voorbeeld. In het ondergedeelte ‘purisme vandaag’ ga ik da op in.

[...]


[1] Grote Winkler Prins Encyclopedie, Zevende druk, 1966-1975, Deel 18, pag. 475

[2] Grote Winkler Prins Encyclopedie, Zevende druk, 1966-1975, Deel 3, pag. 348

[3] Sijs, Nicoline van der: Der rol van taalzuivering in de taalontwikkeling: historische en politieke aspecten. In: Sijs, Nicoline van der: Taaltrots. Purisme in een veertigtaal talen. Amsterdam/ Antwerpen 1999, pag. 11

[4] Vgl. Sijs, Nicoline van der, pag.12

[5] Vgl. Grote Winkeler Prins, pag. 286

[6] Vgl. http://www.ned.univie.ac.at/publicaties/taalgeschiedenis/nl/puris.htm (13.03.2005)

[7] Vgl. Vgl. Jannses, Guy: Het Nederlands vroeger en nu. Leeuven 2003, pag. 88

[8] Vgl. http://www.ned.univie.ac.at/publicaties/taalgeschiedenis/nl/puris.htm (13.03.2005)

[9] Vgl. Sijs, Nicoline van der, pag. 13

[10] Vgl. Vries, Jan de e.a.: Het verhaal van een taal. Negen eeuwen Nederlands, Amsterdam 1994, pag. 249-251

Final del extracto de 13 páginas

Detalles

Título
De geschiedenis van het purisme van vroeger tot nu. Zijn purismen vandaag nog actueel?
Universidad
University of Münster
Curso
Taalverandering. Variatie, norm en processen in hte Nederlands
Calificación
2,3
Autor
Año
2004
Páginas
13
No. de catálogo
V41711
ISBN (Ebook)
9783638399203
ISBN (Libro)
9783640684700
Tamaño de fichero
541 KB
Idioma
Neerlandés
Palabras clave
Zijn, Taalverandering, Variatie, Nederlands
Citar trabajo
Sarah Schepers (Autor), 2004, De geschiedenis van het purisme van vroeger tot nu. Zijn purismen vandaag nog actueel?, Múnich, GRIN Verlag, https://www.grin.com/document/41711

Comentarios

  • No hay comentarios todavía.
Leer eBook
Título: De geschiedenis van het purisme van vroeger tot nu. Zijn purismen vandaag nog actueel?



Cargar textos

Sus trabajos académicos / tesis:

- Publicación como eBook y libro impreso
- Honorarios altos para las ventas
- Totalmente gratuito y con ISBN
- Le llevará solo 5 minutos
- Cada trabajo encuentra lectores

Así es como funciona