NATO në menaxhimin e sigurisë. Rast Studimor Ballkani Perëndimor dhe Kosova

PËRMBAJTJA E PUNIMIT

Abstrakti

Falenderime

LISTA E SHKURTIMEVE

1. Hyrja
1.1. Qëllimi dhe Objektivat
1.2. Pyetja kërkimore, pyetjet specifike dhe hipoteza
1.3. Metodologjia
1.4. Struktura e punimit

2. Rishikimi literaturës dhe kuadrit teorik
2.1. Një vështrim i përgjithshëm i literaturës
2.2. Qasja Teorike

3. Transformimi i NATO-s
3.1. Natyra e ndryshuar e luftës
3.2. Aleanca në Tranzicion: Roli i NATO-s si një Organizatë e Sigurisë
3.3. Evolucioni i NATO-s: Rritja e Pjesëmarrjes në Zhvillim

4. ROLI I NATO-S NË RELACION ME KONFLIKTET NË BALLKANIN PERËNDIMOR DHE NË KOSOVË
4.1. KONFLIKTET NË BALLKANIN PERËNDIMOR.
4.2. Roli operacional i NATO-s në paqeruajtje në Kosovë
4.3. Konferenca e Rambujesë

5. PERFUNDIME/ KONLKLUZIONE

BIBLIOGRAFIA

Abstrakti

Kjo tezë shqyrton përshtatjen e NATO-s për një fokus të ri të sigurisë. Deri në fund të viteve 1990, fokusi strategjik i NATO-s ka qenë në mbrojtje të ndërsjellë të bazuar në një përgjigje kolektive e garantuar me nenin 5 të Traktatit të Uashingtonit. Që nga miratimi i Konceptit Strategjik të NATO-s (1999), Aleanca e ka zhvendosur vëmendjen e saj drejt një strategjie përpara mbrojtjes. Ndërsa NATO mori përgjegjësitë më operacionale dhe dërgoi forca jashtë zonës në misionet që nuk ishin pjesë e nenit 5, pabarazia e aftësive ushtarake, sfidat operacionale dhe ndryshimet kulturore dhe institucionale brenda Aleancës ngritën çështjen: "A është NATO-ja instrument efektiv më i madh me të cilin do të ekzekutohet një strategji e mbrojtjes së avancuar?" Një përmbledhje e fushatave ekspeditore në Ballkan përcakton efikasitetin e Aleancës si një aktor i sigurisë së ekspeditës. Modernizimi i aftësive ushtarake evropiane përshkruhet në raport me NATO-n, dhe si këto programe plotësojnë ose dyfishojnë strukturat dhe aftësitë ekzistuese.

Në këtë kuadër duke marrë në konsideratë nevojat që kanë shtetet e Balkanit Perëndimor dhe kërcënimet e shumëllojshme theksojmë se: Qëllimi i këtij punimi është të analizojë rolin e NATO-s ne zgjidhjen e konflikteve në Ballkanin Perëndimor, strategjia e përdorur për menaxhimin e sigurisë dhe cfarë do të prodhojnë politikat e saj në vitet e ardhshme? Në këtë mënyrë do të arrijmë të shohim se në çfarë këndvështrimesh i shohin vetë shtetet e ballkanit situatat në të cilat gjenden, çfarë qasjesh dhe aspektesh përdor NATO për ti menaxhuar këto konflikte.

Hipoteza e këtij punimi “Në Ballkanin Perëndimor NATO mbetet aktor i pazëvendësueshëm në fushën e sigurisë dhe për këtë arsye, vendet e rajonit jan ë t ë vendosur p ë r integrimin e tyre n ë k ë t ë Aleanc ë .” Qasja teorike që do të argumentojë hipotezën e ngritur do të jetë teoria neoliberale. Në këtë mënyrë do te bëhet një pasqyrim i plotë i çështjeve që do të diskutojmë duke shtjelluar në mënyrë të qartë dhe sa më konçize koncepte të tilla si siguria në kontekstin e Ballkanit Perendimor, dhe më specifikisht Kosoves për të dhënë një perceptim sa më të qartë të perfundimeve dhe konkluzioneve që do të nxjerrë ky punim në raport të drejtë me këto koncepte kyçe të Marrëdhënieve Ndërkombëtare.

Në këtë punim do trajtohen në në formë të përmbledhur ndryshimet e natyrës se luftës dhe ndikimet e tyre që e detyrojnë NATO-n të ndryshojë strategjinë e saj të sigurisë. Do flasim për modalitetet e intervenimit të SHBA-së dhe NATO-s në Kosovë. Objekt i këtij punimi shkencor do jetë edhe Konferenca e Rambujesë, e cila ishte një ndër shkaqet kryesore që faktori ndërkombëtar të intervenonte që Kosova të ndahet nga Serbia, me qenë se pala serbe nuk firmosi marrëveshjen.

Fjalet kyce: NATO; siguria; Balkani Perëndimor; integrimi; sovraniteti; aleanca.

Falenderime

Pikë së pari, përpara se të filloj të paraqes punimin tim, dëshiroj të shpreh mirënjohjen e veçantë dhe të falenderoj të gjithë ato që me mbështetjen e tyre bënë të mundur që unë të realizoja këtë studim, që po paraqitet sot para jush. Pa ndihmën e tyre, ky botim nuk do të ishte kaq i plotë në përmbajtjen dhe paraqitjen e tij.

Mirënjohje dhe falënderim i vecantë shpreh për udhëheqësin Prof. Dr.Kristaq Xharo, për konsulencën e nevojshme, kohën, inkurajimin që i ka bërë punës sime,vëmendjen e kushtuar si dhe për profesionalizmin në trajtimin e kësaj tematike. Kanë qenë udhëzimet e herëpashershme, kritikat edhe sygjerimet tij, por së pari kujdesi i vazhdueshëm për të realizuar me kohë dhe saktësisht synimet, ato që i kanë dhënë këtij punimi gjendjen e tanishme.

Së fundmi, shpreh mirënjohje të veçantë për të gjithë profesorët e mi të nderuar, të cilët më kanë udhëhequr gjatë këtyre tre viteve të studimit, stafin e Departamentit të Marrëdhënieve Ndërkombetare, Universtiteti Europian i Tiranes, për punën e palodhur dhe njohuritë që kanë transmetuar tek unë duke bërë të mundur rritjen e kapaciteteve, thellimin dhe përmirësimin e njohurive. Pa inspirimin dhe mbështetjen e tyre ky punim do të ishte një mision i pamundur.

Faleminderit!

LISTA E SHKURTIMEVE

- ADM Armët e Shkatërrimit në Masë

- BE Bashkimi Europian

- BiH Bosnja dhe Hercegovina

- BS Bashkimi Sovjetik

- EAPC Këshilli i Partneritetit Euro-Atlantik

- LDK Lidhja Demokratike e Kosovës

- MPB Ministria e Punëve të Brendshme

- NACC Këshilli i Bashkëpunimit tё Atlantikut tё Veriut

- NATO Organizata e Traktatit të Atlantikut Verior

- OBT Organizata Botërore e Tregtisë

- OKB Organizata e Kombeve të Bashkuara

- PfP Partnerët për Paqje

- RFJ Republikës Federale të Jugosllavisë

- SHBA Shtetet e Bashkuara të Amerikës

- UÇK Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës

- UNMIK Misioni i Kombeve të Bashkuara në Kosovë

1. Hyrja

Bota ka ndryshuar në mënyrë të konsiderueshme që nga rënia e Bashkimit Sovjetik dhe komunizmit global. Mekanizmat e krijuara gjatë Luftës së Ftohtë u përpoqën të kundërshtonin kërcënimin nga dominimi komunist mbarëbotëror, veçanërisht formimi i Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) në vitin 1949. NATO shërbeu si bastion i mbrojtjes së Evropës Perëndimore nga vendet e Paktit të Varshavës në Evropën Lindore dhe Bashkimi Sovjetik. Megjithatë, sapo mbaroi Lufta e Ftohtë, NATO kërkoi të ripërcaktojë qëllimin e saj në mjedisin e ri global të sigurisë. Disa vëzhgues besonin se NATO ishte e vjetëruar pas përfundimit të kërcënimit sovjetik dhe se do të kishte pak ndikim në stabilitetin dhe sigurinë globale. Në përgjigje të këtyre argumenteve, vëzhguesit e tjerë argumentuan se NATO duhej të bëhej një organizatë "globale" dhe të fokusohej në kërcënimet ndaj sigurisë së saj që vinin nga jashtë Europës. Kjo do të thoshte gjithashtu se NATO do të duhet të "transformojë" në një aleancë të shekullit 21 dhe t'i përgjigjet shpejt kërcënimeve të reja jokonvencionale nga aktorët jo-shtetërorë. Aleanca do të mbështeste paqeruajtjen në Ballkan, duke gjetur me sukses një rol në epokën e globalizimit dhe kërcënimit të ndërlikuar.

Ne jetojmë në një epokë ku pothuajse çdo organizatë ndërkombëtare lufton për të ruajtur paqen, mbrojtjen e mjedisit dhe për të eleminuar varfërinë, veçmas ose së bashku. Ajo është gjithashtu rasti i Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut e cila është një aleancë politike dhe ushtarake. Organizata është në gjendje të arrijë një hapësirë të tillë të madhe dhe vazhdimisht të zgjeruar në Evropë.

Qëllimi i këtij studimi është identifikimi dhe arsyetimi i qëllimit dhe aftësive të Kosovës për të mbështetur stabilitetin e NATO-s dhe operacionet humanitare. Gjithashtu studimi synon të shqyrtojë lidhjen e zhvillimit të sigurisë dhe ndryshimi i natyrës së luftës, e cila e detyron aleancën transatlantike të transformojë veten ose të rrezikojë irrelevancën. Ajo do të vlerësojë evolucionet e fundit në misionet e NATO-s dhe do të mbështesë rritjen e aftësive të saj humanitare për të ruajtur rëndësinë e saj organizative. Duke marrë një qasje cilësore analitike, kjo tezë do të shqyrtojë, dhe vlerësojë studimet e rasteve të kaluara dhe të tanishme të operacioneve të NATO-s në Bosnje, Kosovë, për të kuptuar sfidat e ardhshme të misionit të aleancës. Kjo tezë do të jetë ndërdisiplinore, duke u mbështetur kryesisht në shkencat politike dhe marrëdhëniet ndërkombëtare, si dhe në parimet e drejta të luftës dhe të së drejtës ndërkombëtare për të vlerësuar ndërhyrjet humanitare nga perspektiva etike dhe ligjore.

Gjithashtu ky studim do shqyrtoje dhe modalitetet e intervenimit të SHBA-së dhe NATO-s në Kosovë. Objekt i këtij punimi do jetë edhe Konferenca e Rambujesë, e cila ishte një ndër shkaqet kryesore që faktori ndërkombëtar të intervenonte që Kosova të ndahet nga Serbia, me qenë se pala serbe nuk firmosi marrëveshjen. Gjithashtu edhe për strategjinë që, kryesisht SHBA së bashku me shtetet e perëndimit, kanë përdorur si arsyetim i ndërhyrjes humanitare.

1.1. Qëllimi dhe Objektivat

Ky studim do të sjellë një kontribut te vlefshëm për lexuesit, pasi do të vlerësojë se si përfshirja e aktorëve të jashtëm në ndërtimin e paqes pas konflikteve ne Ballkanin Perendimore dhe sidomos në Kosovë çoi në arritjen e një paqeje të qëndrueshme në keto rajone. Strategjia e përgjithshme e kërkimit dhe metoda kryesore e përdorur janë një studim i rastit të Ballkanit Perëndimor dhe Kosovës në një kontekst të ndërtimit të paqes pas konfliktit. Kjo strategji e hulumtimit u zgjodh për të vlerësuar çështjen e Kosovës brenda rajonit në kompleksitetin e saj dhe për të krijuar një pamje më të madhe të çështjes. Qëllimi kryesorë i propozimit tim është të analizojë rolin e NATO-s ne zgjidhjen e konflikteve në Ballkanin Perëndimor, strategjia e perdorur për menaxhimin e sigurisë dhe çfarë do të prodhojnë politikat e saj në vitet e ardhshme ?

Objektivat në plotësim të qëllimit janë: (1) të kuptojmë rëndësinë që NATO i ka dhënë zgjidhjes së konfliktit dhe menaxhimit të sigurisë në Ballkan, (2) të identifikojmë karakterin e politikave të ndjekura nga NATO dhe arsyet kryesore se përse NATO ka vepruar në atë mënyrë, (3) gjithashtu të kuptojmë se cila ka qenё natyra, shkaqet dhe interesi i intervenimit te NATO-s në Kosovë.

1.2. Pyetja kërkimore, pyetjet specifike dhe hipoteza

Pyetja kërkimore në këtë punim do të merret me aspektet e përgjithshme të temës në fjalë dhe do të ndihmohet më pas nga disa pyetje specifike, të cilat, gjithashtu merren me çështjet specifike rreth kësaj teme duke i trajtuar ato në nivele të ndryshme.

Pyetja kërkimore bazë që do të shtjellojme është: Si ka ndikuar NATO në procesin e sigurisë në vendet e Ballkanit Perëndimor dhe Kosovë?

Pyetjet specifike:

1. Cilat janë karakteristikat e strategjisë NATO-së s për sigurinë në Ballkanin Perëndimor?
2. Cilat janë transformimet e nevojshme që duhet të realizojë NATO në fokusin e sfidave të sigurisë rajonale?
3. Cilat jane rolet dhe përgjegjësitë e NATO-s ne lidhje me çështjet e mbrojtjes dhe sigurisë të shteteve të Ballkanit Perëndimore?

Hipoteza e këtij punimi është:

“Në Ballkanin Perëndimor NATO mbetet aktor i pazëvendësueshëm në fushën e sigurisë dhe për këtë arsye, vendet e rajonit jan ë të vendosur për integrimin e tyre në këtë Aleancë.”

1.3. Metodologjia

1.3.1. Modeli i hulumtimit:

Në këtë punim është përzgjedhur një model hulumtimi i cili bazohet në një rast studimor, ai i Ballkanit Perëndimor dhe Kosovës. Ky punim u siguron lexuesve të dyja, të kuptuarit e përgjithshëm të kombinimit të metodave të përzgjedhura të hulumtimit dhe të kuptuarit e mënyrës specifike të përshtatjes së këtyre qasjeve për këtë hulumtim.

Metodologjia e punës në këtë punim është integrale apo e përgjithshme, e cila aplikohet në hulumtimet në shkencat shoqërore duke i adaptuar ato në qëllimet kryesore për zhvillim e hipotezës dhe pjesëve të saj.

Në kuadër të kësaj analize hulumtimi do të bazohet në qasjen analitike si metodë kryesore, kurse si metodë plotësuese dhe ndihmëse do të përdorë metoden cilësore, për të bërë një analizë sa më përmbajtjesore, që bazohet në krahasime të fakteve historike dhe strategjike. Në raste të veçanta do të përdorë edhe metodën e parashikimit qe trajton zhvillimet e ardhshme, jo vetëm të vendeve të Ballkanit Perendimor dhe Kosovës, por edhe vetë SHBA-ve si dhe doktrinat e NATO-s për të ardhmen.

Për të kuptuar të gjitha këto që parashtruam më sipër dhe arsyen e përzgjedhjes së këtij modeli, duhet të mbështetemi fort tek qëllimi i punimit, pyetja kërkimore, pyetjet specifike dhe tek hipoteza e këtij punimi, në mënyrë që ti japim përgjigje pikëpyetjeve të ndryshme. Sigurisht ashtu siç edhe më lartë e bëmë të qartë theksojmë se qëllimi i këtij punimi është: është të analizojë rolin e NATO-s ne zgjidhjen e konflikteve në Ballkanin Perëndimor, strategjia e perdorur per menaxhimin e sigurise dhe cfare do të prodhojnë politikat e saj në vitet e ardhshme. Ndërsa pyetja kërkimore bazë mbi të cilin mbështetet punimi është: Si ka ndikuar NATO në procesin e sigurisë në vendet e Ballkanit Perëndimor dhe Kosovë? Ndërsa hipoteza rreth përfundimit të punimit është: “Në Ballkanin Perëndimor NATO mbetet aktor i pazëvendësueshëm në fushën e sigurisë dhe për këtë arsye, vendet e rajonit janë të vendosur për integrimin e tyre në këtë Aleancë.”

1.3.2. Instrumentat e k ë rkimit

Mjetet e kërkimit tregojne se ka materiale dhe burime të mjaftueshme që munden te mbështesin këtë tezë. Janë bërë përpjekje shtesë për të përcaktuar burimet që mund të ndihmojnë në identifikimin e aftësive që ka Kosova për të mbështetur operacionet e NATO-s dhe cilat janë çështjet kyçe të temës së këtij dokumenti. Përmes këtij prizmi janë identifikuar disa burime dhe literatura, pra mbledhja dhe shfrytëzimi si i literaturave dhe botimeve të huaja po ashtu edhe ato shqiptare e cila konsistonte në analizimin dhe përshtatjen e tyre me temën.

Grumbullimi dhe përzgjedhja e materialit është bërë nëpër biblioteka, por edhe materiale on-line duke përzgjedhur materiale si p.sh libra të ndryshëm, leksione, dhe revista të ndryshme, duke përfshirë edhe burimet parësore si revistat shkencore, dokumentet strategjike dhe deklaratat specifike.

Pjesa më e madhe e të dhënave në këtë studim janë mbledhur nga burimet sekondare. Konkretisht, kjo do të thotë që burimet e mia për të kuptuar temën në fjalë vijnë nga libra, artikuj dhe raporte që kanë të bëjnë me çeshtjet në diskutim. Burimet e para primare që do të përdoren janë deklaratat zyrtare dhe dokumentet e bardha që rrjedhin nga vetë NATO-ja dhe nga qeveritë e shteteve anëtare. Fillimisht, megjithatë, unë jam mbështetur në librat akademikë dhe në revistat që diskutojnë për teoritë dhe rastin që po studioj.

Si përfundim, qëllimi i përdorimit të instrumentave të kërkimit është shfrytëzimi i informacionit të neojshëm por edhe të interpretojë të dhënat ekzistuese nën objektin e temës së punimit. Pyetja në çdo studim është nëse vlefshmëria e strategjisë së kërkimit është mjaft e mirë për t'iu përgjigjur pyetjes së hulumtimit në një mënyrë të dobishme.

1.4. Struktura e punimit

Struktura e punimit është një pasqyrim i qartë për lexuesin që të kuptojë pikat kryesore dhe mënyren se si është zhvilluar punimi, çfarë hapash janë ndjekur dhe në çfarë rendi logjik është përdorur. Struktura e këtij punimi është e përbërë nga pesë kapituj, secili i trajtuar në mënyrë të qartë dhe me një rrjedhë logjike e cila i ndërlidh njeri me tjetrin në mënyrë që më pas të funksionojnë si përfundim i të gjithë punimit.

Ne kapitullin e par ë kjo tezë fillon me hyrjen e punimit, e cila pasqyron dhe qëllimet kryesore të këtij punimi p.sh se çfare organizate është NATO, dhe cili është qellimi i saj kryesore etj... Pse është i nevojshëm nderhyrja e NATO-s dhe si përballen vendet e Ballkanit Perendimor me situata të ndryshme. Sigurisht për të kuptuar të gjitha këto, ky kapitull përmban qëllimin e punimit, objektivat e tij, pyetjet kërkimore, nënpyetjet dhe hipoteza të cilat janë si shkallë për të arritur qëllimin final.

Ne kapitullin e dyt ë kjo tezë shqyrton supozimet neoliberale rreth institucioneve ndërkombëtare dhe sigurisë dhe vlerëson këto supozime në kontekstin e literaturës më të madhe shkencore mbi NATO-n në vitet 1990. Analiza e literaturës ka rëndësi të veçantë për punimin pasi sqaron në mënyrë të qartë konceptet e përfshira dhe mënyrën se si duhet ti shohim dhe vlerësojmë çështjet dhe konceptet e ndryshme. Teoria Neoliberale do të përbëjë themelin e shpjegimeve të çështjeve të caktuara mbi rajonin, sigurinë, Ballkanin Perëndimor, dhe NATO-n si një institucion i rëndësishëm, duke ndërtuar në këtë mënyrë përfundimet e nevojshme.

Ne kapitullin e tret ë do të vlerësohet rëndësia e NATO-s si organizatë ndërkombëtare dhe transformimet e nevojshme që duhet të zhvillohen në mënyrë organizative në dritën e mjediseve të ndryshuara operacionale. Gjithashtu ajo do të gërmoj në tranzicionin e aleancës dhe transformimi ne një organizatë tradicionale e sigurisë.

N ë kapitullin e kat ë rt përmblidhet një kapitull kryesor i cili do të vlerësojë evolucionet e fundit në misionet e NATO-s dhe do të mbështesë rritjen e aftësive të saj humanitare për të ruajtur rëndësinë e saj organizative. Ka të bëjë me konfliktet në Ballkanin Perëndimor dhe prespektivat e sigurisë në këto rajone në të cilën trajtojmë se si NATO ka luajtur një rol të rëndësishëm në stabilitetin e vendeve të Ballkanit Perëndimor. Gjithashtu do të hetojë përfshirjen e NATO-s në Kosovë, Bosnjë dhe Maqedoni - misionet e para të NATO-s jashtë zonës. Gjitashtu duke marrë një qasje cilësore analitike, kjo tezë do të shqyrtojë dhe vlerësojë studimet e rasteve të operacioneve të NATO-s në Kosovë për të kuptuar sfidat e ardhshme të misionit të aleancës. Dokumentimi dhe krahasimi i këtyre historive të rasteve në kontekstet e tyre ndryshuese do të ofrojnë një bazë për parashikimin dhe vlerësimin e skenarëve operacional të ardhshëm të cilat NATO mund të ndërmarrë, qoftë vetëm ose në bashkëpunim me organet e tjera rajonale.

Ne kapitullin e pest ë përfshihen konkluzionet dhe rekomandimet e punimit.

2. Rishikimi literaturës dhe kuadrit teorik

2.1. Një vështrim i përgjithshëm i literaturës

Padyshim sfidat më themelore mbi të cilat janë përqëndruar studiues të ndryshëm kanë të bëjnë me dhënien e një përkufizimi sa më të saktë rreth koncepteve të caktuara si siguri, Ballkani Perëndimor etj. Këto koncepte shprehin një varg të gjërë këndvështrimesh në lidhje me çështje dhe probleme të ndryshme.

Siguria

Teoritë neoliberale të Marrëdhënieve Ndërkombëtare lejojnë një kuptim më të gjerë të sigurisë. Para së gjithash, neoliberalizmi sfidoi realizmin dhe idenë e saj të sigurisë kombëtare me nocionin e ndërvarësisë komplekse, që rrjedhim kryesisht nga rëndësia në rritje dhe ndërlidhja globale e ekonomisë. (Keohane dhe Nye, 2001)

Në veçanti, neoliberalet theksojnë rëndësinë e sigurisë të bashkëpunimit ndërkombëtar dhe institucioneve. Pikëpamja e tyre për marrëdhëniet ndërkombëtare është rrjedhimisht më e mirë se sa pikëpamje pesimiste realiste, pavarësisht ndarjes së supozimeve të njëjta të fillimit të anarkisë dhe vetë-lehtësimit dhe shikimit të shteteve si maksimizues racional të shërbimeve.

Sipas tyre, jetojmë në një epokë të ndërvarësisë, një epoke të varësisë reciproke, në të cilën aktorët e tranzicionit po bëhen më të rëndësishëm dhe nuk deklarojnë më si lojtarët mbizotërues në marrëdhëniet ndërkombëtare. Gjithashtu përdorimi i forcës ushtarake konsiderohet më pak efektiv në ruajtjen e marrëdhënieve, sepse "politika e lartë" e sigurisë ushtarake është bërë më pak e rëndësishme (Keohane dhe Nye, 1977).

Ballkani Perëndimor

"Ballkani Perëndimor" ishte termi që përdoret për t'iu drejtuar me edukatë shteteve që i përkisnin ish republikës federale socialiste të Jugosllavisë. Më vonë, Bashkimi Evropian (BE) e përdori atë për të adresuar të gjitha shtetet e Ballkanit që ende nuk ishin pjesë e Bashkimit Evropian, por deklaruan aspiratën e tyre drejt anëtarësimit. Kjo do të thotë të gjitha ish republikat jugosllave dhe Shqipëria (Bosnja dhe Hercegovina, Kroacia, Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë, Mali i Zi dhe Serbia). Zyrtarisht, ky term është përdorur në Deklaratën e miratuar pas takimit BE-Ballkani Perëndimor në Selanik, Greqi, 21 qershor 2003.

2.2. Qasja Teorike

Koncepti i "neoliberalizmit", gjatë njëzet viteve të fundit, është bërë mjaft i përhapur në disa debate politike dhe akademike. Disa autorë madje kanë sugjeruar se neoliberalizmi është "ideologjia dominuese që formon botën tonë sot" dhe se jetojmë në një "epokë neoliberalizmi". NATO dhe përshtatja e saj e gjerë pas Luftës së Ftohtë ka qenë një studim primar për zbatimin e teorisë neoliberale në institucionet e sigurisë. Deri në fund të viteve 1990, NATO-ja ishte transformuar nga anëtarët e saj larg nga funksionet kryesore të aleancës. Strukturat e reja institucionale, përfshirë Këshillin e Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut, Këshillin e Partneritetit Euro-Atlantik, Partneritetin për Paqe dhe zgjerimin e anëtarësimit, ishin dëshmi se NATO ishte e adaptueshme për një mjedis të ri të sigurisë.

Siç shkroi Robert O. Keohane në vitin 1993 rreth Evropës, nëse teoritë e institucionalistëve neoliberalë kanë ndonjë vlefshmëri, "... veshja e pasur e institucioneve duhet të kufizojë shtetet, nëpërmjet funksionimit të rregullave dhe t'u japë atyre mundësi për të bashkëpunuar, duke u mundësuar atyre që të ndjekin interesat e tyre pa i paraqitur kërcënimet shteteve të tjera që janë aq karakteristike për anarkinë reale.”

Lufta e Kosovës është një provë vendimtare për teorinë neoliberale për katër arsye. Së pari, objektivat e luftës pasqyrojnë një mision të ri institucional të ngarkuar me vlerë, të shprehur në parimet dhe normat e NATO-s. Regjistrimet e gjata të çnjerëzimit të shpallura nga Sllobodan Millosheviçi ishin arsyeja kryesore që komuniteti ndërkombëtar kërkoi për të ndërhyrë në Kosovë. Megjithatë, kur shtetet shkonin në luftë, vendimi për kohën ishte kryesisht i marrë për të bërë misione të reja të besueshme të NATO-s. Së dyti, pas dhjetë vjet sinjalizimesh dhe paralajmërimi midis shteteve dhe aktorëve jo-shtetërorë për rrezikun e paqëndrueshmërisë rajonale që përhapet nga një konflikt në Kosovë, kjo duhet të ishte një projekt i lehtë për NATO-n që të merret - veçanërisht pasi që lufta e Kosovës ishte sulmi i dytë i madh në Ballkan. Së treti, funksioni bazë i NATO-s për shkëmbimin e informacionit nëpërmjet planifikimit shumëpalësh i kishte lejuar anëtarëve të saj një dekadë që të përgatitej pikërisht për llojin e krizave të paraqitura nga Kosova. Së katërti, supozimet neoliberale rreth NATO-s do të parashikojnë që institucioni mund të ulë kostot e transaksionit të bashkëpunimit të sigurisë. Ndërsa lufta përparonte, shtetet gjetën se mënyra më e mirë për të ulur kostot e transaksioneve të rezultateve të sigurisë ishte të ishte të kalonte rregullat dhe procedurat e NATO-s.

Teoria neoliberale i vendos institucionet ndërkombëtare në thelbin e përpjekjeve të shtuara nga shteti për të krijuar bashkëpunim nga anarkia ndërkombëtare. Anarkia, ose mungesa e një qeverie mbi qeveritë, krijon një kërkesë për parashikueshmëri në politikën ndërkombëtare, që shfaqet në përpjekje të ndryshme në qeverisjen multilaterale. Shtetet shohin se kanë më shumë përfitime nga bashkëpunimi sesa ndjekja e strategjive të vetë-ndihmës. Për aq kohë sa përfitimet e bashkëpunimit tejkalojnë kostot, shtetet do të sakrifikojnë interesa afatshkurtra për përfitime reciproke afatgjata. Fakti që shtetet e investojnë prestigjin dhe burimet në institucionet ndërkombëtare është parë si dëshmi e rëndësishme e kërkesës për bashkëpunim të formalizuar multilateral. Megjithatë, teoria nuk sugjeron që të gjitha institucionet do të kenë rëndësi në të gjitha kohërat.

Gjithashtu, teoria nuk sugjeron që institucionet të veprojnë të pavarur nga shpërndarja e pushtetit midis shteteve. Për më tepër, bursat neoliberale nuk supozojnë në thelb se shtetet që ndjekin politika të udhëhequra nga supozimet liberale të politikës ndërkombëtare do të ndjekin domosdoshmërisht politika paqësore. Siç shkruan Robert Keohane, "qasjet neoliberale mund të kthehen si receta politike". Përbërësit kryesorë të teorisë neoliberale janë parë gjithnjë e më shumë si të zbatueshme për sigurinë ndërkombëtare. Institucionet ndërkombëtare, nëpërmjet selisë, stafit, planifikimit, rregullave dhe procedurave, mendohen të ndihmojnë shtetet të menaxhojnë problemet e koordinimit dhe bashkëpunimit të veprimeve kolektive dhe të bëjnë më të lehtë bashkëpunimin në menaxhimin e sigurisë sesa në mungesë të një institucioni.

Bashkëveprimi, afërsia dhe transparenca e tillë mendohet të nxisë siguri dhe besim, duke zvogëluar ndjenjën e cenueshmërisë dhe frikës që rrjedh nga anarkia ndërkombëtare. Siç tregojnë Robert Keohane dhe Joseph Nye, institucionet e sigurisë mund të ndihmojnë ushtrimin e ndikimit, të kufizojnë strategjitë e negociatave, të balancojnë ose të zëvendësojnë institucionet e tjera, të sinjalizojnë qëllimet e qeverive, duke u ofruar të tjerëve informacione dhe duke i bërë politikat më të parashikueshme, të përcaktojnë detyrimet dhe të ndikojnë si interesat dhe preferencat e shteteve. Liberalizimi bashkëkohor gjithnjë e më shumë thekson rolin e institucioneve që reflektojnë dhe avancojnë parimet dhe normat e standardeve të komunitetit, duke punuar në lidhje me ndarjen e informacionit, rregullat dhe procedurat e vendimmarrjes si mekanizma për uljen e kostove të transaksionit të strategjive shumëpalëshe të zbatimit.

Në përgjithësi, teoritë neoliberale ofrojnë shpjegimin më të mirë për ngjarjet në vitet 1990, Një nga drejtimet që kjo politikë mund të merrte në mënyrë të arsyeshme ishte një neoliberal. Në rastin e NATO-s, rreziqet e reduktuara në vitet 1990 i lejuan institucionistët të merrnin rolin udhëheqës në drejtimin e aleancës.

[...]